Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

mal aéré

  • 1 aéré

    aéré, e [aeʀe]
    [pièce] airy ; [texte] well spaced out ;  → centre
    * * *
    aeʀe adj aéré, -e
    1) (pièce, local) airy, well-ventilated
    2) (architecture, graphisme) airy
    3) (tissu) loose-woven
    See:
    * * *
    A ppaérer.
    B pp adj
    1 lit (bien) aéré [pièce, chambre] airy, well-ventilated; [mine] well-ventilated; mal aéré [pièce, chambre] stuffy, badly-ventilated; [mine] badly-ventilated;
    2 ( espacé) [document, texte] bien aéré nicely spaced out; mal aéré cramped.
    ( féminin aérée) [aere] adjectif
    1. [chambre] well-ventilated, airy
    2. [présentation, texte] well-spaced

    Dictionnaire Français-Anglais > aéré

  • 2 close

    Ⅰ.
    close1 [kləʊs]
    proche1 (a), 1 (b), 1 (f) serré1 (d), 1 (g) attentif1 (e) mal aéré1 (h) près1 (a), 2 (a) étroitement2 (b)
    (compar closer, superl closest)
    the library is close to the school la bibliothèque est près ou proche de l'école;
    in close proximity to sth dans le voisinage immédiat de ou tout près de qch;
    they're very close in age ils ont presque le même âge;
    his death brought the war closer to home c'est avec sa mort que nous avons vraiment pris conscience de la guerre;
    we are close to an agreement nous sommes presque arrivés à un accord;
    at close intervals à intervalles rapprochés;
    I saw him at close quarters je l'ai vu de près;
    at close range à bout portant;
    to be close at or to hand (shop, cinema etc) être tout près; (book, pencil etc) être à portée de main;
    to be close to tears être au bord des larmes;
    to be (very) close to victory être (tout) près de la victoire;
    familiar I came close to thumping him one j'ai bien failli lui en coller une;
    he keeps things close to his chest il ne fait guère de confidences;
    to see sth at close quarters voir qch de près;
    to give sb a close shave raser qn de près;
    familiar that was a close shave or American call! on l'a échappé belle!, on a eu chaud!;
    the bill was passed but it was a close thing la loi a été votée de justesse;
    they're very close (friends) ils sont très proches;
    he's a close friend of mine c'est un ami intime;
    a close relative un parent proche;
    I'm very close to my sister je suis très proche de ma sœur;
    he has close ties with Israel il a des rapports étroits avec Israël;
    there's a close connection between the two things il y a un rapport étroit entre les deux;
    the President consulted his closest advisers le président consulta ses conseillers les plus proches;
    sources close to the royal family des sources proches de la famille royale;
    a subject close to my heart un sujet qui me tient à cœur;
    to keep sth a close secret garder le secret absolu sur qch
    they stay in close contact ils restent en contact en permanence
    (d) (in competition, race etc) serré; (election) vivement serré;
    it was a close contest ce fut une lutte serrée;
    to play a close game jouer serré;
    close finish arrivée f serrée
    (e) (thorough, careful) attentif, rigoureux;
    pay close attention to what she says faites très attention ou prêtez une grande attention à ce qu'elle dit;
    have a close look at these figures examinez ces chiffres de près;
    upon close examination après un examen détaillé ou minutieux;
    to keep (a) close watch or eye on sb/sth surveiller qn/qch de près;
    I keep close control of the expenses je contrôle étroitement les dépenses;
    in close confinement en détention surveillée
    his version of events was close to the truth sa version des faits était très proche de la réalité;
    he bears a close resemblance to his father il ressemble beaucoup à son père;
    it's the closest thing we've got to an operating theatre voilà à quoi se réduit notre salle d'opération
    (g) (compact → handwriting, print) serré; (→ grain) dense, compact;
    Military in close formation en ordre serré
    (h) British (stuffy → room) mal aéré, qui manque de ventilation ou d'air;
    it's very close in here on manque vraiment d'air ici;
    it's terribly close today il fait très lourd aujourd'hui
    (i) (secretive) renfermé, peu communicatif;
    he's very close about his private life il est très discret sur sa vie privée
    (j) familiar (miserly) pingre, radin
    (a) (near) près;
    don't come too close n'approche pas ou ne t'approche pas trop;
    I live close to the river j'habite près de la rivière;
    did you win? - no, we didn't even come close avez-vous gagné? - non, loin de là;
    she came close to losing her job elle a failli perdre son emploi;
    to come close to death frôler la mort;
    to come close to the world record frôler le record du monde;
    they walked close behind us ils nous suivaient de près;
    she lives close by elle habite tout près;
    I looked at it close to or up je l'ai regardé de près;
    close together serrés les uns contre les autres;
    sit closer together! serrez-vous!;
    it's brought us closer ça nous a rapprochés
    (b) (tight) étroitement, de près;
    he held me close il m'a serré dans ses bras
    3 noun
    (a) (field) clos m
    (b) British (street) impasse f
    (d) Scottish = passage conduisant de la rue à une cour ou à un immeuble en retrait
    it's close on nine o'clock il est presque neuf heures;
    she must be close on fifty elle doit friser la cinquantaine ou doit avoir près de cinquante ans
    (almost, nearly) presque;
    the baby weighs close to 7 pounds le bébé pèse presque 3 kilos et demi
    ►► Military close combat corps à corps m;
    Music close harmony tessiture f limitée
    ✾ Film 'Close Encounters of the Third Kind' Spielberg 'Rencontres du troisième type'
    Ⅱ.
    close2 [kləʊz]
    fermer1 (a)-(d), 1 (j), 2 (a) conclure1 (e), 1 (h) arrêter1 (f) liquider1 (g) se refermer2 (b) se terminer2 (d) clôturer2 (e) fin, conclusion3
    (a) (shut → door, window, shop, book) fermer;
    he closed his eyes and went to sleep il ferma les yeux et s'endormit;
    figurative the committee had not closed the books on the inquiry le comité n'avait pas refermé le dossier de l'affaire;
    to close one's eyes to sth fermer les yeux sur qch;
    to close one's mind to sth refuser de penser à qch;
    she closed her mind to anything new elle s'est fermée à tout ce qui était neuf
    (b) (opening, bottle) fermer, boucher;
    figurative we must close the gap between the rich and the poor nous devons combler le fossé entre riches et pauvres
    (c) (block → border, road) fermer;
    they've closed the airport ils ont fermé l'aéroport;
    a road closed to motor traffic une route interdite à la circulation automobile
    (d) (shut down → factory) fermer;
    they plan to close more rural stations ils ont l'intention de fermer d'autres petites gares de campagne
    (e) (conclude → matter) conclure, terminer; (→ meeting, session) lever, clore; (→ debate) fermer;
    she closed the conference with a rallying call to the party faithful elle termina la conférence en lançant un appel de solidarité aux fidèles du parti;
    a neat way of closing the discussion un habile moyen de clore la discussion;
    the subject is now closed l'affaire est close
    (f) Commerce & Finance (account) arrêter, clore;
    to close the books balancer les comptes, régler les livres;
    to close the yearly accounts arrêter les comptes de l'exercice
    (h) (settle → deal) conclure;
    we closed a deal with them last week nous avons conclu un accord avec eux la semaine dernière
    (i) (move closer together) serrer, rapprocher;
    Military close ranks! serrez les rangs!;
    figurative the party closed ranks behind their leader le parti a serré les rangs derrière le leader
    (a) (shut → gate, window) fermer, se fermer; (→ shop) fermer; (→ cinema, theatre) faire relâche;
    this window doesn't close properly cette fenêtre ne ferme pas bien ou ferme mal;
    the door closed quietly behind them la porte s'est refermée sans bruit derrière eux;
    the bakery closes on Fridays la boulangerie ferme le vendredi
    (b) (wound, opening) se refermer;
    the gap was closing fast l'écart diminuait rapidement
    (c) (cover, surround)
    the waves closed over him les vagues se refermèrent sur lui;
    the onlookers closed around us un cercle de curieux se forma autour de nous;
    my fingers closed around the gun mes doigts se resserrèrent sur le revolver
    (d) (meeting) se terminer, prendre fin; (speaker) terminer, finir;
    I closed with a reference to Rimbaud j'ai terminé par une référence à Rimbaud
    (e) Stock Exchange clôturer;
    the shares closed at 420p les actions ont clôturé ou terminé à 420 pence;
    the share index closed two points down l'indice (boursier) a clôturé en baisse de deux points
    3 noun
    fin f, conclusion f; (of day) tombée f; Stock Exchange (on financial futures market) clôture f; (closing price) cours m de clôture;
    at close of business à la ou en clôture;
    the concert came to a close le concert s'acheva;
    the year drew to a close l'année s'acheva;
    it's time to draw the meeting to a close il est temps de mettre fin à cette réunion;
    towards the close of the century vers la fin du siècle;
    at close of play (in cricket) à la fin du match
    ►► Computing close box case f de fermeture;
    British close season Hunting fermeture f de la chasse; Fishing fermeture f de la pêche; Football intersaison f
    (a) (business, factory) fermer;
    the shop had to close down le magasin a dû fermer
    (b) British Television & Radio terminer les émissions
    (business, factory) fermer;
    they had to close down their shop ils ont dû fermer leur magasin
    (a) (approach) approcher, se rapprocher; (encircle) cerner de près;
    to close in on or upon se rapprocher de;
    the hunters closed in on their prey les chasseurs se rapprochèrent de leur proie;
    the police/his creditors are closing in l'étau de la police/de ses créanciers se resserre
    (b) (evening, night) approcher, descendre; (day) raccourcir; (darkness, fog) descendre;
    darkness closed in on us la nuit nous enveloppa
    isoler, fermer;
    the area was closed off to the public le quartier était fermé au public;
    some of the rooms in the house have been closed off certaines pièces de la maison ont été fermées;
    Accountancy to close off an account arrêter un compte
    se rapprocher de;
    we were closing on them fast nous nous rapprochions d'eux rapidement
    (a) American (factory, shop, business) liquider (avant fermeture)
    (b) (complete successfully → game, competition) remporter;
    to close it out l'emporter
    to close a position boucler ou clore ou fermer une position
    (a) (seal) fermer; (opening, pipe) obturer, boucher; (wound) refermer, recoudre
    (c) (shop, house) fermer
    (a) (wound) se refermer
    (b) (shopkeeper) fermer
    (a) (finalize deal with) conclure un marché avec
    (b) literary (fight with) engager la lutte ou le combat avec

    Un panorama unique de l'anglais et du français > close

  • 3 ventilate

    A vtr
    1 ( provide with air) aérer [room, office] ;
    2 Med ventiler [patient, lungs] ;
    3 fig ( air) exprimer [qch] publiquement [idea, opinion].
    1 [room, building, tunnel] aéré ; well/badly ventilated bien/mal aéré ;
    2 Aut [disc brakes] ventilé ;
    3 ( slatted) à lames.

    Big English-French dictionary > ventilate

  • 4 close

    I.
    close1 [kləʊs]
       a. ( = near) proche
    in close proximity to sb/sth dans le voisinage immédiat de qn/qch
    it was a close shave or thing or call (inf: inf) (inf) je l'ai (or il l'a etc) échappé belle
    close to ( = near) près or proche de
       b. [friend, relative] proche ; [relationship, friendship] profond ; [cooperation, ties, links, connection] étroit ; [resemblance] fort
    to be in/keep in close contact with sb être/rester en contact étroit avec qn
    to be/feel close to sb être/se sentir proche de qn
       c. [examination, inspection, study] attentif ; [questioning] serré ; [investigation, enquiry, checking] minutieux ; [translation] fidèle
    (up)on closer inspection or examination après un examen plus minutieux
    to keep a close eye or watch on sb/sth surveiller qn/qch de près
       d. [texture] dense ; [election, contest, race, finish] serré
       e. [room] mal aéré ; [atmosphere] lourd
    close to sb/sth près de qn/qch
    close behind (sb/sth) juste derrière (qn/qch)
    close by (sb/sth) tout près (de qn/qch)
    to get close (to sb/sth) s'approcher (de qn/qch)
    to get closer (to sb/sth) se rapprocher (de qn/qch)
    to be close at hand [object] être à portée de main ; [place] être à proximité ; [date, event] être proche
    to look at sth close to/up regarder qch de très près
    close-up noun ( = photo, shot) gros plan m
    II.
    close2 [kləʊz]
    1. noun
    ( = end) fin f
    to draw sth or bring sth to a close mettre fin à qch
       a. ( = shut) fermer ; [+ road] barrer
       b. [+ proceedings, discussion] mettre fin à ; [+ account] clore
       a. [door, drawer] se fermer ; [museum, theatre, shop] fermer
       b. [session] se terminer ; [speaker] terminer
    the meeting closed abruptly la séance a pris fin or s'est terminée brusquement
    close-down noun [of shop, business] fermeture f (définitive)
    close season noun (British) (Hunting) période f de fermeture de la chasse ; (Fishing) période f de fermeture de la pêche ; (Football) intersaison f
    [business, shop] fermer (définitivement)
    [hunters, pursuers] se rapprocher ; [darkness, night] tomber
    to close in on sb ( = approach) se rapprocher de qn ; (in race, pursuit) rattraper qn close off separable transitive verb
    [+ room] interdire l'accès à ; [+ road] barrer
    [people in line] se rapprocher ; [wound] se refermer
    [+ house, shop] fermer
    * * *
    I 1. [kləʊs]
    1) ( road) passage m
    2) ( of cathedral) enceinte f
    2.
    1) ( with close links) [relative] proche; [resemblance] frappant

    to bear a close resemblance to somebody/something — ressembler beaucoup à quelqu'un/quelque chose

    close links withliens mpl étroits avec [country]; liens mpl d'amitié avec [group]

    2) ( intimate) [friend] proche (to de)
    3) ( almost equal) [contest, result] serré

    ‘is it the same?’ - ‘no but it's close’ — ‘c'est le même?’ - ‘non mais c'est proche’

    4) (careful, rigorous) [scrutiny] minutieux/-ieuse; [supervision] étroit

    to keep a close watch ou eye on somebody/something — surveiller étroitement quelqu'un/quelque chose

    5) ( compact) [texture] dense; [print, formation] serré
    6) ( stuffy) [weather] lourd
    7) (colloq) ( secretive)
    3.
    1) ( nearby)

    it's close, I can hear it — il ne doit pas être loin, je l'entends

    3) ( almost)

    ‘is the answer three?’ - ‘close!’ — ‘est-ce que la réponse est trois?’ - ‘tu y es presque’

    4.
    close enough adverbial phrase

    that's close enough — ( no nearer) tu es assez près; ( acceptable) ça ira

    5.
    close to prepositional phrase, adverbial phrase
    1) ( near) près de [place, person, object]

    how close are we to...? — à quelle distance sommes-nous de...?

    2) ( on point of) au bord de [tears, hysteria]
    3) ( almost at)

    closer to 30 than 40plus proche or plus près de 40 ans que de 30

    how close are you to completing...? — est-ce que vous êtes sur le point de finir...?

    4) ( also close on (colloq)) ( approximately) près de, presque
    6.
    close by prepositional phrase, adverbial phrase près de [wall, bridge]
    ••

    (from) close to — (colloq)

    it was a close call (colloq) ou shave (colloq) ou thing — je l'ai/tu l'as etc échappé belle

    II 1. [kləʊz]
    1) gen, Sport fin f

    at the close of daylittér à la tombée du jour liter

    2.
    1) ( shut) fermer
    2) ( block) fermer [border, port]; boucher [pipe, opening]; barrer [road]; interdire l'accès à [area of town]
    3) ( bring to an end) mettre fin à [meeting, case]; fermer [account]
    4) ( reduce)

    to close the gapfig réduire l'écart

    5) ( agree) conclure [deal, contract]
    3.
    1) ( shut) [airport, polls, shop] fermer; [door, container, eyes, mouth] se fermer
    2) ( cease to operate) [business, mine] fermer définitivement
    3) ( end) [meeting, play] prendre fin
    4) Finance [currency, index] clôturer (at à)

    the market closed down/up — le marché a clôturé en baisse/en hausse

    5) ( get smaller) se réduire
    6) ( get closer) se rapprocher (on de)
    4.
    closed past participle adjective
    1) ( shut) fermé

    ‘closed’ — ( sign in shop) ‘fermé’; ( in theatre) ‘relâche’

    ‘closed for lunch/for repairs’ — ‘fermé pour le déjeuner/pour cause de réparations’

    ‘road closed’ — ‘route barrée’

    ‘closed to the public’ — ‘interdit au public’

    ‘closed to traffic’ — ‘circulation interdite’

    behind closed doorsfig à huis clos

    2) ( restricted) [community, meeting] fermé
    Phrasal Verbs:

    English-French dictionary > close

  • 5 stuffy

    stuffy ['stʌfɪ] (compar stuffier, superl stuffiest)
    (a) (room) mal aéré, mal ventilé, qui sent le renfermé;
    it's a bit stuffy in here (stale) ça sent le renfermé ici; (stifling) on manque d'air ou on étouffe ici
    (b) pejorative (person → prim) collet monté (inv); (→ old-fashioned) vieux jeu (inv); (atmosphere, reception) guindé;
    don't be so stuffy! (shocked) il n'y a pas de quoi être scandalisé!; (prim) ne sois pas si prude!; (old-fashioned) ne sois pas si vieux jeu!
    (c) (dull → book, subject, lecture) ennuyeux
    (d) (nose) bouché

    Un panorama unique de l'anglais et du français > stuffy

  • 6 stuffy

    stuffy [ˈstʌfɪ]
       a. [room] mal aéré ; [atmosphere] étouffant
       b. ( = stick-in-the-mud) vieux jeu inv ; ( = snobby) guindé
       c. [nose, sinuses] bouché
    * * *
    ['stʌfɪ]
    1) ( airless) étouffant
    2) ( staid) guindé
    3) [nose] bouché

    English-French dictionary > stuffy

  • 7 bedompt

    bn
    mal aéré, confiné

    Nederlands-Frans woordenboek > bedompt

  • 8 stuffy

    1) ((of a room etc) too warm, and lacking fresh air: Why do you sit in this stuffy room all day?) mal aéré
    2) (formal and dull: Must we visit those stuffy people?) collet monté
    - stuffiness

    English-French dictionary > stuffy

  • 9 laboro

    lăbōro, āre, āvi, ātum    - intr. et qqf. tr. - [st1]1 [-] travailler, prendre de la peine, se donner du mal.    - aratores sibi laborant, Cic. Verr. 3, 121: les cultivateurs travaillent pour eux.    - pro aliquo laborare, Cic. de Or. 2, 206: travailler pour qqn.    - in aliqua re laborare, Cic. Nat. 3, 62: travailler à qqch.    - laborare ut + subj.: travailler à ce que, prendre de la peine pour que.    - animo laborabat ut, Cic.: il songeait à...    - laborare ne + subj.: travailler pour que ne pas.    - laborabat ne: il travaillait à empêcher de.    - laborare + inf.: s'occuper de, s'efforcer de.    - brevis esse laboro, Hor.: je m'efforce d'être bref.    - laborare + prop. inf.: tâcher que.    - quod ne nunc quidem fieri laborabo, Sen. Ep. 124: je vais tâcher que cela n'arrive pas même maintenant. [st1]2 [-] être en peine, s'inquiéter.    - si delectamur.., sin laboramus, Cic. Fin. 1, 3: si nous éprouvons du plaisir..., mais si au contraire nous éprouvons de la peine.    - hoc laborant, Cic. Caecil. 68: voilà ce qui les met en peine.    - de aliqua re laborare, Cic.: se mettre en peine de qqch.    - de aliquo laborare, Cic. Phil. 8, 27: se mettre en peine au sujet de qqn.    - in aliqua re laborare, Cic. Att. 4, 1, 3: se mettre en peine à propos de qqch.    - avec inter. ind. - quam sibi constantes dicat, non laborat, Cic. Tusc. 5, 26: à quel point est-il d'accord avec lui-même? il ne s'en met pas en peine, [st1]3 [-] peiner, être dans l'embarras, être dans des difficultés, être en danger.    - ab re frumentaria laborare, Caes.: être dans l'embarras sous le rapport de l'approvisionnement de blé.    - laborantibus nostris... submittit, Caes. BG. 7, 20, 2: aux nôtres qui étaient en danger il envoie en secours....    - ab equite hoste, a pedite laborare, Liv. 9, 19, 15: être mis en danger par la cavalerie des ennemis, par leur infanterie.    - passif impers. - ad munitiones laboratur, Caes. BG. 7, 85, 4: la situation est critique près des retranchements. [st1]4 [-] être dans un malaise, être tourmenté, être incommodé.    - a frigore et aestu laborare, Varr. R. 2, 2. 17: être incommodé du froid et de la chaleur.    - morbo aliquo laborare, Cic. Fin. 1, 59: être incommodé de qq maladie.    - ex renibus laborare, Cic. Tusc. 2, 60: souffrir des reins.    - laborare ventre: avoir mal au ventre.    - ex invidia laborare: être en butte à l'impopularité.    - ex odio laborare: être en butte à la haine.    - ex desiderio laborare, Cic. Fam. 16, 11, 1: souffrir du regret de l'absence.    - ex aere alieno laborare, Caes. BC. 3, 22, 1: être tourmenté par les dettes.    - aliud est dolere, aliud laborare, Cic. Tusc. 2, 25: autre chose est de souffrir, autre chose est de peiner.    - sine febri laborare, Cic. Att. 5, 8, 1: être indisposé sans fièvre.    - ejus artus laborabant, Cic. Tusc. 2, 61: il souffrait de la goutte.    - cujus manu sit percussus, non laboro, Cic. Rosc. Am. 34, 97: qui l'a frappé, je ne m'en soucie pas.    - en parl. des éclipses - curare, cum Luna laboret, Cic. Tusc. 1, 92: être en souci quand la Lune est en défaillance.    - haec mihi ampliora multo sunt, quam illa ipsa propter quae haec laborantur, Cic. Fam. 3, 13, 1: de telles démonstrations d'amitié sont beaucoup plus importantes pour moi que ces avantages mêmes pour lesquels elles sont dépensées.    - minus id nobis laborandum est, qualis... Cic. Verr. 2, 76: nous n'avons guère à nous inquiéter de savoir quel... [st1]5 - tr. - faire par le travail, élaborer.    - arte laboratae vestes, Virg. En. 1, 639: étoffes travaillées avec art.    - dona laboratae Cereris, Virg. En. 8, 181: les présents, oeuvre de Cérès (le pain ou les galettes).    - laborare frumenta, Tac.: cultiver le blé.    - quale non perfectius meae laborarint manus, Hor.: tel que mes mains n'auraient rien pu exécuter de plus parfait.    - laborare letum alicui, Sil.: préparer la mort de qqn.
    * * *
    lăbōro, āre, āvi, ātum    - intr. et qqf. tr. - [st1]1 [-] travailler, prendre de la peine, se donner du mal.    - aratores sibi laborant, Cic. Verr. 3, 121: les cultivateurs travaillent pour eux.    - pro aliquo laborare, Cic. de Or. 2, 206: travailler pour qqn.    - in aliqua re laborare, Cic. Nat. 3, 62: travailler à qqch.    - laborare ut + subj.: travailler à ce que, prendre de la peine pour que.    - animo laborabat ut, Cic.: il songeait à...    - laborare ne + subj.: travailler pour que ne pas.    - laborabat ne: il travaillait à empêcher de.    - laborare + inf.: s'occuper de, s'efforcer de.    - brevis esse laboro, Hor.: je m'efforce d'être bref.    - laborare + prop. inf.: tâcher que.    - quod ne nunc quidem fieri laborabo, Sen. Ep. 124: je vais tâcher que cela n'arrive pas même maintenant. [st1]2 [-] être en peine, s'inquiéter.    - si delectamur.., sin laboramus, Cic. Fin. 1, 3: si nous éprouvons du plaisir..., mais si au contraire nous éprouvons de la peine.    - hoc laborant, Cic. Caecil. 68: voilà ce qui les met en peine.    - de aliqua re laborare, Cic.: se mettre en peine de qqch.    - de aliquo laborare, Cic. Phil. 8, 27: se mettre en peine au sujet de qqn.    - in aliqua re laborare, Cic. Att. 4, 1, 3: se mettre en peine à propos de qqch.    - avec inter. ind. - quam sibi constantes dicat, non laborat, Cic. Tusc. 5, 26: à quel point est-il d'accord avec lui-même? il ne s'en met pas en peine, [st1]3 [-] peiner, être dans l'embarras, être dans des difficultés, être en danger.    - ab re frumentaria laborare, Caes.: être dans l'embarras sous le rapport de l'approvisionnement de blé.    - laborantibus nostris... submittit, Caes. BG. 7, 20, 2: aux nôtres qui étaient en danger il envoie en secours....    - ab equite hoste, a pedite laborare, Liv. 9, 19, 15: être mis en danger par la cavalerie des ennemis, par leur infanterie.    - passif impers. - ad munitiones laboratur, Caes. BG. 7, 85, 4: la situation est critique près des retranchements. [st1]4 [-] être dans un malaise, être tourmenté, être incommodé.    - a frigore et aestu laborare, Varr. R. 2, 2. 17: être incommodé du froid et de la chaleur.    - morbo aliquo laborare, Cic. Fin. 1, 59: être incommodé de qq maladie.    - ex renibus laborare, Cic. Tusc. 2, 60: souffrir des reins.    - laborare ventre: avoir mal au ventre.    - ex invidia laborare: être en butte à l'impopularité.    - ex odio laborare: être en butte à la haine.    - ex desiderio laborare, Cic. Fam. 16, 11, 1: souffrir du regret de l'absence.    - ex aere alieno laborare, Caes. BC. 3, 22, 1: être tourmenté par les dettes.    - aliud est dolere, aliud laborare, Cic. Tusc. 2, 25: autre chose est de souffrir, autre chose est de peiner.    - sine febri laborare, Cic. Att. 5, 8, 1: être indisposé sans fièvre.    - ejus artus laborabant, Cic. Tusc. 2, 61: il souffrait de la goutte.    - cujus manu sit percussus, non laboro, Cic. Rosc. Am. 34, 97: qui l'a frappé, je ne m'en soucie pas.    - en parl. des éclipses - curare, cum Luna laboret, Cic. Tusc. 1, 92: être en souci quand la Lune est en défaillance.    - haec mihi ampliora multo sunt, quam illa ipsa propter quae haec laborantur, Cic. Fam. 3, 13, 1: de telles démonstrations d'amitié sont beaucoup plus importantes pour moi que ces avantages mêmes pour lesquels elles sont dépensées.    - minus id nobis laborandum est, qualis... Cic. Verr. 2, 76: nous n'avons guère à nous inquiéter de savoir quel... [st1]5 - tr. - faire par le travail, élaborer.    - arte laboratae vestes, Virg. En. 1, 639: étoffes travaillées avec art.    - dona laboratae Cereris, Virg. En. 8, 181: les présents, oeuvre de Cérès (le pain ou les galettes).    - laborare frumenta, Tac.: cultiver le blé.    - quale non perfectius meae laborarint manus, Hor.: tel que mes mains n'auraient rien pu exécuter de plus parfait.    - laborare letum alicui, Sil.: préparer la mort de qqn.
    * * *
        Laboro, laboras, pen. prod. laborare. Cic. Mettre ou prendre peine à quelque chose, Travailler, Labourer, Ahanner, Pener.
    \
        Arma laborare. Stat. Faire et forger avec grand peine.
    \
        Laboro vt assentiar Epicuro. Cic. Je mets peine à, etc.
    \
        Laborare, per translationem. Cic. Estre malade, Avoir mal, Souffrir mal.
    \
        Laborare a frigore. Plin. Estre malade de froid.
    \
        Laborare a veritate. Liu. Souffrir et estre en peine, par faulte de pouvoir prouver la verité de quelque chose.
    \
        Laborare e dolore dicitur puerpera. Terent. Quand elle est en travail d'enfant.
    \
        Laborare ex renibus. Cic. Avoir mal aux reins.
    \
        Laborare ex inuidia. Cic. Estre envié et hay.
    \
        Laborare ex inscientia. Cic. Avoir beaucoup d'ennuy par faulte de scavoir et de congnoistre.
    \
        Cuius cornu in acie laboraret, diis se manibus voueret. Plin. iunior. Seroit le plus foible, Auroit du pire.
    \
        In spem laborare. Ouid. Soubz espoir.
    \
        Ob auaritiam laborare. Horat. Estre avaritieux.
    \
        Ambitione laborare. Horat. Estre ambitieux d'honneurs.
    \
        Animo laborabat, vt reliquas ciuitates adiungeret. Caesar. Estoit en grand soulci de, etc.
    \
        Causa laborare. Quint. Avoir une cause qui ne soit pas favorable.
    \
        Cerebro laborare. Plaut. Avoir mal au cerveau.
    \
        Fame laborare. Colum. Mourir de faim.
    \
        Foenore laborare. Liu. Estre fort travaillé d'argent qu'on a prins à usure.
    \
        Frigore laborare. Colum. Estre malade ou gasté de froid.
    \
        Ingenio laborare. Martialis. Travailler d'esprit.
    \
        Iniuria laborare. Cic. Estre en ennuy et fascherie à tort et sans cause.
    \
        Hostibus laborare. Cic. Estre vexé et tormenté par, etc.
    \
        Odio laborare apud hostes, et contemptu inter socios. Liu. Estre hay des ennemis, et desprisé de ses compaignons.
    \
        Re frumentia laborare. Caesar. Avoir disette de bleds.
    \
        Vitiis laborare. Liu. Estre vitieux, Plein de vices.
    \
        Cuius manu sit percussus, non laboro. Cic. Il ne m'en chault qui l'ayt tué, Je n'en ay que faire, Je n'y prens point garde, Je ne m'en soulcie point, Je ne m'en donne point de peine.
    \
        Nihil est quod labores. Cicero. Tu n'as que faire de te soulcier et donner peine.
    \
        Ostendit in hac ipsa causa nihil esse quod laborarem. Ci. Qu'il n'y avoit rien dequoy je me deusse soulcier ou chagrigner.
    \
        Valde laboro ne id fiat. Lentulus ad Ciceronem. Je suis en grand soulci, et crains fort que ce ne se face.
    \
        Quasi de verbo, non de re laboretur. Cic. Comme si on se soulcioit, ou s'il estoit question du mot, et non point de la nature de la chose en soy.
    \
        Velim existimes non minus me de illius re laborare, quam ipsum de sua. Cice. Que je ne travaille point moins pour son affaire que luymesme.
    \
        Laboratur vehementer: inclinata res est. Cic. Noz adversaires ne dorment pas, mais travaillent fort.
    \
        Haud ita multo post pestilentia laboratum est. Liu. Il y eut grande peste.
    \
        Siccitate eo anno plurimum laboratum est. Liu. Il feit grandes seicheresses.

    Dictionarium latinogallicum > laboro

  • 10 sum

    sum, esse, fui    - voir l'article sum de Gaffiot. [ABCR]I - sum, esse, fŭi:    - la conjugaison    - formes arch.: esum = sum, Varr. L. 9, 199 ; essis = es, Acc. d. Non. 200, 30; escit = erit, XII T. d. Gell. 20, 1, 25; Lucr. 1, 619; escunt = erunt, Cic. Leg. 2, 60 --- parf. fuvimus, Enn. d. Cic de Or. 3, 168; fuveit, Cil 1, 1051 --- subj. prés. siem, sies, siet, sient, Plaut. Amp. 57; 924; 58 ; Lucr. 3, 101; Plaut. Amp. 209; etc. ; fuam, fuas, fuat, fuant, Plaut. Bac. 156; Andr. Tr. 21; Plaut. Amp. 985; Bac. 1033; etc. --- part. prés. ens, employé par Caes. selon Prisc. 18, 75. [st1]1 [-] être, exister (il y a); vivre, durer; qqf. au parf. avoir vécu, n'être plus; être (avec attribut).    - si abest, nullus est, Plaut. Bacch. 2: séparé d'elle, il n'existe plus.    - nisi fuisset Archimedes, Cic.: sans Archimède (si Archimède n'avait pas existé).    - ergo Dama nusquam est! Hor.: Dama n'est donc plus!    - cogito, ergo sum: je pense, donc je suis.    - dum ero: tant que je vivrai.    - fuit Ilium, Virg.: c'en est fait de Troie (Troie a existé, Troie n'est plus).    - flumen est Arar, quod in Rhodanum influit, Caes. B. G. 1: il y a une rivière, la Saône, qui se jette dans le Rhône.    - est locus, Hesperiam quam mortales perhibebant, Enn. ap. Macr. S. 6: il y a un lieu que les mortels appelaient Hespérie.    - homo nequissimus omnium qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt! Cic. Fam. 11: l'homme le plus pervers qui soit, qui ait existé ou qui puisse jamais être.    - Indus, qui est omnium fluminum maximus: l'Indus, qui est le plus grand de tous les fleuves.    - turpitudo pejus est quam dolor, Cic.: la honte est pire que la douleur. [st1]2 [-] avec datif - être à, appartenir à.    - est mihi liber: [un livre (quelconque) est à moi] = j'ai un livre.    - sunt nobis mitia poma, Virg.: nous avons des fruits délicieux.    - spes mihi erat: j'avais espoir.    - mihi nomen est Marcus (Marco): [un nom est à moi, Marc]= je m'appelle Marc.    - cui nomen Arethusa est, Cic.: (source) qui porte le nom d'Aréthuse.    - Scipio, cui post Africano fuit cognomen, Liv. 25: Scipion, qu'on surnomma plus tard l'Africain.    - paene tibi fuit Phronesium! Plaut.: Phronésion a failli être à toi ! [st1]3 [-] avec génitif - être (celui de...), être à, appartenir à; être du parti de.    - haec domus patris mei est: [cette maison est (la maison) de mon père] = cette maison est celle de mon père (cette maison est la propriété de mon père).    - hic liber Petri est: ce livre est à Pierre.    - omnia hostium erant: tout était aux mains des ennemis.    - totus Pompei erat: il était tout dévoué à Pompée.    - esse suarum rerum, Liv.: s'attacher à ses intérêts.    - meus, tuus, noster, vester au lieu du génitif.    - hic liber meus est: ce livre est le mien, ce livre est à moi.    - haec domus mea est: cette maison m'appartient.    - totus tuus ego sum: je suis tout entier à toi.    - divitiae meae sunt, tu es divitiarum, Sen.: les richesses m'appartiennent, et tu appartiens aux richesses.    - esse Romae partis, esse Philippi, Liv.: être du parti de Rome, être du côté de Philippe. [st1]4 [-] avec génitif - être le propre de, être le rôle de, être le devoir, le droit, le privilège, le caractère de..., être du domaine de, être du ressort de.    - regis est tueri cives: c'est le devoir d'un roi de protéger ses sujets.    - extremae dementiae est...: c'est le comble de la folie (de).    - meum, tuum... au lieu du génitif.    - meum est loqui: c'est à moi de parler. [st1]5 [-] avec double datif (datif d'intérêt et datif de destination): [être à qqn qui est destiné à...].    - voir la grammaire.    - hoc erit tibi dolori: **ce sera pour toi à douleur** = ce sera pour toi une cause de douleur.    - esse omnibus odio: être haï de tous.    - esse alicui dolori: être pour qqn une cause de chagrin.    - alicui esse impedimento, Cic.: être un obstacle pour qqn.    - quid tibi rei mecum est? Ter.: qu'ai-je à démêler avec toi? [st1]6 [-] avec génitif marquant la qualité ou la quantité.    - egregiae indolis est: il est d'un excellent caractère (il a un excellent caractère).    - nullius consilii sum: je suis un homme indécis.    - Sulla gentis patriciae nobilis fuit, Sall. J. 95: Sylla était de famille noble.    - somni brevissimi erat, Suet.: il dormait fort peu.    - res est magni laboris: la chose demande de grands efforts.    - classis erat centum navium: la flotte était de cent bateaux. [st1]7 [-] avec ablatif marquant la qualité.    - esse ingenio pravo, Sall.: avoir une âme perverse.    - esse bono animo, Cic.: avoir bon courage.    - esse magnā gloriā, Cic.: jouir d'une haute considération.    - tenuissimā valetudine esse, Caes.: être d'une santé très délicate.    - esse capite raso, Cic.: avoir la tête rasée.    - iracundiā summā esse: être très irrité. [st1]8 [-] être (dans un lieu), se trouver, séjourner, rester, demeurer; être (de telle ou telle manière); être (avec qqn, auprès de qqn); aller, arriver, venir.    - sum Romae: je suis à Rome.    - sum in foro: je suis au forum.    - quid fuit in illis litteris? Cic.: qu'y avait-il dans cette lettre?    - esse in publico: paraître en public.    - esse in laxa toga, Tib. 2: porter une toge flottante.    - esse in Tyriis, Ov.: avoir une robe de pourpre.    - esse in aere alieno: être endetté.    - esse in spe, Cic.: avoir de l'espoir.    - esse in nummis multis, Cic.: être très riche.    - esse in odio, Cic.: être haï.    - fuit ad me sane diu, Cic. Att. 10, 4, 8: il resta longtemps avec moi.    - esse libenter cum aliquo, Cic.: voir qqn avec plaisir.    - qui ante fuerant ad Caesarem, Caes.: ceux qui d'abord étaient venus vers César.    - quo die in Tusculanum essem futurus, Cic.: le jour où je devais arriver à ma maison de Tusculum.    - fuisti apud Laecam illa nocte, Cic. Cat. 1: tu t'es rendu chez Léca cette nuit-là. [st1]9 [-] avec génitif de prix (qqf. avec ablatif de prix): être de (telle valeur), valoir coûter.    - magni (s.-ent. pretii) esse: coûter beaucoup.    - esse nihili: ne rien valoir.    - magni erunt mihi tuae litterae, Cic. Fam. 15: ta lettre sera d'un grand prix pour moi.    - mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo, Cic. Att. 12: ma conscience pour moi vaut plus que tous les discours.    - mille sestertiis esse: coûter mille sesterces.    - sextante sal et Romae et per totam Iialiam erat, Liv. 29: le sel coûtait un sextant à Rome comme dans l'Italie entière. [st1]10 [-] arriver, se produire, avoir lieu.    - quid tibi est? Ter.: qu'as-tu?    - (solis defectio) quae fuit regnante Romulo, Cic. Rep. 1: (éclipse) qui eut lieu sous le règne de Romulus.    - ut est: comme il arrive.    - est ut + subj. (est + inf.): il arrive que, il peut se faire que, on peut.    - futurum rati ut...: persuadés qu'il arriverait que...    - non est ut...: il n'est pas possible que...., il n'y a pas lieu de...    - est ut velis, Ter.: il se trouve que tu veux.    - quando fuit ut...? Cic.: quand est-il arrivé que...? quand a-t-on vu que...?    - quando fuit ut quod licet non liceret? Cic. Cael.: quand a-t-on vu que ce qui est permis aujourd'hui a cessé de l'être?    - in eo (res) est ut + subj.: les choses en sont au point que... (il va bientôt arriver que...).    - prope est ut...: il va bientôt arriver que...    - est (ita) ut dicis: c'est bien comme tu dis.    - id quod erat, Liv.: ce qui était vrai (c'est ce qui se passait).    - res erat eo loci, Cic.: l'affaire en était là. [st1]11 [-] avec adj. verbal au génitif - être de nature à, avoir pour but de, servir à, tendre à.    - esse conservandae libertatis, Sall.: avoir pour but le maintien de la liberté.    - esse dissolvendarum religionum, Liv.: être de nature à détruire le culte.    - quae res evertendae rei publicae solebant esse, Cic.: ces faits tendaient ordinairement à ruiner l'Etat. [st1]12 [-] avec datif de destination ou de but; avec ad + acc.    - esse solvendo aeri alieno: être en état de payer ses dettes, être solvable.    - non esse solvendo: ne pas être en mesure de payer ses dettes, être insolvable.    - esse vescendo: être bon à manger.    - esse oneri ferendo, Liv.: être capable de porter une charge.    - esse ad ornandum templum, Cic.: servir à la décoration du temple.    - esse ad aliquid: être utile à qqch, servir à qqch.    - esse ad alvum crudam, Cato. R. R. 125: être efficace pour les indigestions.    - esui potuique esse, Dig.: être bon à manger et à boire.    - esse argumento: être une preuve.    - esse probro, Cic.: être déshonorant.    - esse crimini, Cic.: être un grief. [st1]13 [-] avec une subordonnée (souvent avec verbe au subjonctif).    - sunt qui + subj.: il y a des gens qui ([des gens tels qu'ils]), il y a des gens pour, il y a des gens capables de.    - sunt qui sciant: il y a des gens qui savent.    - erant sententiae quae castra Vari oppugnanda censerent, Caes. B. C. 2, 30: il y avait les avis de personnes qui pensaient qu'on devait assiéger le camp de Varus.    - erat nemo in quem ea suspicio conveniret, Cic.: il n'y avait personne sur qui pût se porter un tel soupçon.    - sunt qui + ind.: il y a des gens qui.    - sunt qui quod sentiunt non audent dicere, Cic.: il y a des gens qui n'osent pas dire ce qu'ils pensent.    - sunt quae omitti, Cic.: il y a des détails que j'ai oubliés.    - sunt bestiae quaedam, in quibus inest aliquid simile virtutis, Cic. Fin. 5: il y a des bêtes qui ont en elles quelque chose de semblable à la vertu.    - est ubi + subj.: il y a des cas où.    - erit ubi te ulciscar, Plaut.: je trouverai l'occasion de te punir.    - est quod: il y a une raison pour que, il y a lieu de.    - est quod succenset tibi, Ter.: il a des raisons d'être irrité contre toi.    - est quod referam ad consilium, Liv.: il faut que j'en réfère au conseil.    - est quod dici possit: il y a une chose qu'on pourrait dire.    - est quod differat, Cic.: il y a une différence.    - est quod gaudeas, Cic.: tu as raison de te réjouir.    - non est quod (non est cur, nihil est quod): il n'y a pas lieu de, il n'y a pas de raison de.    - quid est quod: quelle raison y a-t-il de...?    - quid erat quod querebatur? Cic.: quelle raison avait-il de se plaindre?    - quid erat quod querebatur? Cic.: pourquoi se plaignait-il? quelle raison y avait-il qui expliquât ses plaintes? [st1]14 [-] esse ab aliquo: être du côté de qqn, être de son parti, être pour quelqu'un.    - esse ab aliquo (esse pro aliquo): être partisan de qqn, être de l'avis de qqn.    - a Phaedro esse, Cic. Att. 16: être disciple de Phèdre.    - est a me hoc totum: tout cela est fait pour moi, tout cela est en ma faveur.    - vide ne hoc totum sit a me, Cic.: prends bien garde que tout cela ne soit en ma faveur?    - esne tu ab illo milite? Plaut.: es-tu esclave de ce soldat?    - erat ab Aristotele, Cic.: c'était un Aristotélicien. [st1]15 [-] reposer sur, dépendre de, être du ressort de.    - non est id in nobis: cela ne dépend pas de nous.    - omnis spes est in aliquo: tout l'espoir repose sur qqn.    - vivat an ille occidat, in dis est, Ov.: sa vie ou sa mort dépendent des dieux. [st1]16 [-] avec un infinitif - pouvoir.    - cernere erat, Virg.: on voyait (on pouvait voir). [st1]17 [-] latinismes remarquables    - bene est: cela va bien.    - est recte apud matrem, Cic.: chez ma mère, tout va bien (ma mère se porte bien).    - est ita (est vero): il en est ainsi, oui.    - esto (sit ita sane): eh bien, soit!    - id est (hoc est): à savoir, c'est-à-dire.    - quid hoc rei est?: qu'est-ce à dire?    - voir fore - esto. [ABCR]II - sum = eum; Enn. An. 98, cf. Fest. 298.
    * * *
    sum, esse, fui    - voir l'article sum de Gaffiot. [ABCR]I - sum, esse, fŭi:    - la conjugaison    - formes arch.: esum = sum, Varr. L. 9, 199 ; essis = es, Acc. d. Non. 200, 30; escit = erit, XII T. d. Gell. 20, 1, 25; Lucr. 1, 619; escunt = erunt, Cic. Leg. 2, 60 --- parf. fuvimus, Enn. d. Cic de Or. 3, 168; fuveit, Cil 1, 1051 --- subj. prés. siem, sies, siet, sient, Plaut. Amp. 57; 924; 58 ; Lucr. 3, 101; Plaut. Amp. 209; etc. ; fuam, fuas, fuat, fuant, Plaut. Bac. 156; Andr. Tr. 21; Plaut. Amp. 985; Bac. 1033; etc. --- part. prés. ens, employé par Caes. selon Prisc. 18, 75. [st1]1 [-] être, exister (il y a); vivre, durer; qqf. au parf. avoir vécu, n'être plus; être (avec attribut).    - si abest, nullus est, Plaut. Bacch. 2: séparé d'elle, il n'existe plus.    - nisi fuisset Archimedes, Cic.: sans Archimède (si Archimède n'avait pas existé).    - ergo Dama nusquam est! Hor.: Dama n'est donc plus!    - cogito, ergo sum: je pense, donc je suis.    - dum ero: tant que je vivrai.    - fuit Ilium, Virg.: c'en est fait de Troie (Troie a existé, Troie n'est plus).    - flumen est Arar, quod in Rhodanum influit, Caes. B. G. 1: il y a une rivière, la Saône, qui se jette dans le Rhône.    - est locus, Hesperiam quam mortales perhibebant, Enn. ap. Macr. S. 6: il y a un lieu que les mortels appelaient Hespérie.    - homo nequissimus omnium qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt! Cic. Fam. 11: l'homme le plus pervers qui soit, qui ait existé ou qui puisse jamais être.    - Indus, qui est omnium fluminum maximus: l'Indus, qui est le plus grand de tous les fleuves.    - turpitudo pejus est quam dolor, Cic.: la honte est pire que la douleur. [st1]2 [-] avec datif - être à, appartenir à.    - est mihi liber: [un livre (quelconque) est à moi] = j'ai un livre.    - sunt nobis mitia poma, Virg.: nous avons des fruits délicieux.    - spes mihi erat: j'avais espoir.    - mihi nomen est Marcus (Marco): [un nom est à moi, Marc]= je m'appelle Marc.    - cui nomen Arethusa est, Cic.: (source) qui porte le nom d'Aréthuse.    - Scipio, cui post Africano fuit cognomen, Liv. 25: Scipion, qu'on surnomma plus tard l'Africain.    - paene tibi fuit Phronesium! Plaut.: Phronésion a failli être à toi ! [st1]3 [-] avec génitif - être (celui de...), être à, appartenir à; être du parti de.    - haec domus patris mei est: [cette maison est (la maison) de mon père] = cette maison est celle de mon père (cette maison est la propriété de mon père).    - hic liber Petri est: ce livre est à Pierre.    - omnia hostium erant: tout était aux mains des ennemis.    - totus Pompei erat: il était tout dévoué à Pompée.    - esse suarum rerum, Liv.: s'attacher à ses intérêts.    - meus, tuus, noster, vester au lieu du génitif.    - hic liber meus est: ce livre est le mien, ce livre est à moi.    - haec domus mea est: cette maison m'appartient.    - totus tuus ego sum: je suis tout entier à toi.    - divitiae meae sunt, tu es divitiarum, Sen.: les richesses m'appartiennent, et tu appartiens aux richesses.    - esse Romae partis, esse Philippi, Liv.: être du parti de Rome, être du côté de Philippe. [st1]4 [-] avec génitif - être le propre de, être le rôle de, être le devoir, le droit, le privilège, le caractère de..., être du domaine de, être du ressort de.    - regis est tueri cives: c'est le devoir d'un roi de protéger ses sujets.    - extremae dementiae est...: c'est le comble de la folie (de).    - meum, tuum... au lieu du génitif.    - meum est loqui: c'est à moi de parler. [st1]5 [-] avec double datif (datif d'intérêt et datif de destination): [être à qqn qui est destiné à...].    - voir la grammaire.    - hoc erit tibi dolori: **ce sera pour toi à douleur** = ce sera pour toi une cause de douleur.    - esse omnibus odio: être haï de tous.    - esse alicui dolori: être pour qqn une cause de chagrin.    - alicui esse impedimento, Cic.: être un obstacle pour qqn.    - quid tibi rei mecum est? Ter.: qu'ai-je à démêler avec toi? [st1]6 [-] avec génitif marquant la qualité ou la quantité.    - egregiae indolis est: il est d'un excellent caractère (il a un excellent caractère).    - nullius consilii sum: je suis un homme indécis.    - Sulla gentis patriciae nobilis fuit, Sall. J. 95: Sylla était de famille noble.    - somni brevissimi erat, Suet.: il dormait fort peu.    - res est magni laboris: la chose demande de grands efforts.    - classis erat centum navium: la flotte était de cent bateaux. [st1]7 [-] avec ablatif marquant la qualité.    - esse ingenio pravo, Sall.: avoir une âme perverse.    - esse bono animo, Cic.: avoir bon courage.    - esse magnā gloriā, Cic.: jouir d'une haute considération.    - tenuissimā valetudine esse, Caes.: être d'une santé très délicate.    - esse capite raso, Cic.: avoir la tête rasée.    - iracundiā summā esse: être très irrité. [st1]8 [-] être (dans un lieu), se trouver, séjourner, rester, demeurer; être (de telle ou telle manière); être (avec qqn, auprès de qqn); aller, arriver, venir.    - sum Romae: je suis à Rome.    - sum in foro: je suis au forum.    - quid fuit in illis litteris? Cic.: qu'y avait-il dans cette lettre?    - esse in publico: paraître en public.    - esse in laxa toga, Tib. 2: porter une toge flottante.    - esse in Tyriis, Ov.: avoir une robe de pourpre.    - esse in aere alieno: être endetté.    - esse in spe, Cic.: avoir de l'espoir.    - esse in nummis multis, Cic.: être très riche.    - esse in odio, Cic.: être haï.    - fuit ad me sane diu, Cic. Att. 10, 4, 8: il resta longtemps avec moi.    - esse libenter cum aliquo, Cic.: voir qqn avec plaisir.    - qui ante fuerant ad Caesarem, Caes.: ceux qui d'abord étaient venus vers César.    - quo die in Tusculanum essem futurus, Cic.: le jour où je devais arriver à ma maison de Tusculum.    - fuisti apud Laecam illa nocte, Cic. Cat. 1: tu t'es rendu chez Léca cette nuit-là. [st1]9 [-] avec génitif de prix (qqf. avec ablatif de prix): être de (telle valeur), valoir coûter.    - magni (s.-ent. pretii) esse: coûter beaucoup.    - esse nihili: ne rien valoir.    - magni erunt mihi tuae litterae, Cic. Fam. 15: ta lettre sera d'un grand prix pour moi.    - mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo, Cic. Att. 12: ma conscience pour moi vaut plus que tous les discours.    - mille sestertiis esse: coûter mille sesterces.    - sextante sal et Romae et per totam Iialiam erat, Liv. 29: le sel coûtait un sextant à Rome comme dans l'Italie entière. [st1]10 [-] arriver, se produire, avoir lieu.    - quid tibi est? Ter.: qu'as-tu?    - (solis defectio) quae fuit regnante Romulo, Cic. Rep. 1: (éclipse) qui eut lieu sous le règne de Romulus.    - ut est: comme il arrive.    - est ut + subj. (est + inf.): il arrive que, il peut se faire que, on peut.    - futurum rati ut...: persuadés qu'il arriverait que...    - non est ut...: il n'est pas possible que...., il n'y a pas lieu de...    - est ut velis, Ter.: il se trouve que tu veux.    - quando fuit ut...? Cic.: quand est-il arrivé que...? quand a-t-on vu que...?    - quando fuit ut quod licet non liceret? Cic. Cael.: quand a-t-on vu que ce qui est permis aujourd'hui a cessé de l'être?    - in eo (res) est ut + subj.: les choses en sont au point que... (il va bientôt arriver que...).    - prope est ut...: il va bientôt arriver que...    - est (ita) ut dicis: c'est bien comme tu dis.    - id quod erat, Liv.: ce qui était vrai (c'est ce qui se passait).    - res erat eo loci, Cic.: l'affaire en était là. [st1]11 [-] avec adj. verbal au génitif - être de nature à, avoir pour but de, servir à, tendre à.    - esse conservandae libertatis, Sall.: avoir pour but le maintien de la liberté.    - esse dissolvendarum religionum, Liv.: être de nature à détruire le culte.    - quae res evertendae rei publicae solebant esse, Cic.: ces faits tendaient ordinairement à ruiner l'Etat. [st1]12 [-] avec datif de destination ou de but; avec ad + acc.    - esse solvendo aeri alieno: être en état de payer ses dettes, être solvable.    - non esse solvendo: ne pas être en mesure de payer ses dettes, être insolvable.    - esse vescendo: être bon à manger.    - esse oneri ferendo, Liv.: être capable de porter une charge.    - esse ad ornandum templum, Cic.: servir à la décoration du temple.    - esse ad aliquid: être utile à qqch, servir à qqch.    - esse ad alvum crudam, Cato. R. R. 125: être efficace pour les indigestions.    - esui potuique esse, Dig.: être bon à manger et à boire.    - esse argumento: être une preuve.    - esse probro, Cic.: être déshonorant.    - esse crimini, Cic.: être un grief. [st1]13 [-] avec une subordonnée (souvent avec verbe au subjonctif).    - sunt qui + subj.: il y a des gens qui ([des gens tels qu'ils]), il y a des gens pour, il y a des gens capables de.    - sunt qui sciant: il y a des gens qui savent.    - erant sententiae quae castra Vari oppugnanda censerent, Caes. B. C. 2, 30: il y avait les avis de personnes qui pensaient qu'on devait assiéger le camp de Varus.    - erat nemo in quem ea suspicio conveniret, Cic.: il n'y avait personne sur qui pût se porter un tel soupçon.    - sunt qui + ind.: il y a des gens qui.    - sunt qui quod sentiunt non audent dicere, Cic.: il y a des gens qui n'osent pas dire ce qu'ils pensent.    - sunt quae omitti, Cic.: il y a des détails que j'ai oubliés.    - sunt bestiae quaedam, in quibus inest aliquid simile virtutis, Cic. Fin. 5: il y a des bêtes qui ont en elles quelque chose de semblable à la vertu.    - est ubi + subj.: il y a des cas où.    - erit ubi te ulciscar, Plaut.: je trouverai l'occasion de te punir.    - est quod: il y a une raison pour que, il y a lieu de.    - est quod succenset tibi, Ter.: il a des raisons d'être irrité contre toi.    - est quod referam ad consilium, Liv.: il faut que j'en réfère au conseil.    - est quod dici possit: il y a une chose qu'on pourrait dire.    - est quod differat, Cic.: il y a une différence.    - est quod gaudeas, Cic.: tu as raison de te réjouir.    - non est quod (non est cur, nihil est quod): il n'y a pas lieu de, il n'y a pas de raison de.    - quid est quod: quelle raison y a-t-il de...?    - quid erat quod querebatur? Cic.: quelle raison avait-il de se plaindre?    - quid erat quod querebatur? Cic.: pourquoi se plaignait-il? quelle raison y avait-il qui expliquât ses plaintes? [st1]14 [-] esse ab aliquo: être du côté de qqn, être de son parti, être pour quelqu'un.    - esse ab aliquo (esse pro aliquo): être partisan de qqn, être de l'avis de qqn.    - a Phaedro esse, Cic. Att. 16: être disciple de Phèdre.    - est a me hoc totum: tout cela est fait pour moi, tout cela est en ma faveur.    - vide ne hoc totum sit a me, Cic.: prends bien garde que tout cela ne soit en ma faveur?    - esne tu ab illo milite? Plaut.: es-tu esclave de ce soldat?    - erat ab Aristotele, Cic.: c'était un Aristotélicien. [st1]15 [-] reposer sur, dépendre de, être du ressort de.    - non est id in nobis: cela ne dépend pas de nous.    - omnis spes est in aliquo: tout l'espoir repose sur qqn.    - vivat an ille occidat, in dis est, Ov.: sa vie ou sa mort dépendent des dieux. [st1]16 [-] avec un infinitif - pouvoir.    - cernere erat, Virg.: on voyait (on pouvait voir). [st1]17 [-] latinismes remarquables    - bene est: cela va bien.    - est recte apud matrem, Cic.: chez ma mère, tout va bien (ma mère se porte bien).    - est ita (est vero): il en est ainsi, oui.    - esto (sit ita sane): eh bien, soit!    - id est (hoc est): à savoir, c'est-à-dire.    - quid hoc rei est?: qu'est-ce à dire?    - voir fore - esto. [ABCR]II - sum = eum; Enn. An. 98, cf. Fest. 298.
    * * *
        Sum, es, est, Verbum substantiuum. Je suis, tu es, il est.
    \
        Sum, Genitiuo iungitur. Terent. Non esse horum te arbitror. Je pense que tu n'appartiens en rien à ceulx ci.
    \
        Est adolescens escae maxumae. Plaut. Il est grand mangeur.
    \
        Magni sunt oneris: quicquid imponas, vehunt. Plaut. Ils portent grands faiz.
    \
        Erit humanitatis vestrae, magnum eorum ciuium numerum calamitate prohibere. Cic. Ce sera à faire à vostre humanité de, etc.
    \
        Est miserorum, vt maleuolentes sint, atque inuideant bonis. Plaut. Ils ont de coustume.
    \
        Non est nostrum onus. Cic. Ce n'est pas nostre charge, Nous n'avons point charge de cela, Ce n'est pas à nous à faire.
    \
        Nihil aeque dissoluendae religionis est, quam, etc. Liu. Il n'est chose qui corrompe tant la religion, que de, etc.
    \
        Tanti eius apud se gratiam esse ostendit, vti et Reipublicae iniuriam, etc. Caes. Il monstra qu'il aimoit tant, et qu'il avoit tant de credit envers luy, que, etc.
    \
        Nunc vos aestimate, facta an dicta pluris sint. Sallust. Lesquels sont plus à estimer les faicts ou les dicts.
    \
        Argentum quanti est sumito. Terent. Autant qu'il vault.
    \
        Quod mihi plurimi est. Cic. Laquelle chose je prise ou estime fort.
    \
        Magni apud aliquem esse. Cic. Estre fort estimé d'aucun.
    \
        Emere denario, quod sit mille denarium. Cic. Qui vault mille deniers.
    \
        Quum in Sicilia sestertiis duobus tritici modius esset. Cic. Vallut.
    \
        Bona Sexti Roscii quae sunt sexagies. Cic. Qui vallent.
    \
        Ego sum domi meae. Cic. Je suis en ma maison.
    \
        Sum, Datiuo etiam iungitur, et significat habeo. Virgil. Sunt mihi bis septem praestanti corpore Nymphae. J'ay.
    \
        Est enim columbis ars, inter se blandiri. Plin. Elles ont cest art de, etc.
    \
        - mihi tu iam Eras mortuus, quia non te visitaui. Plaut. Il me sembloit à veoir que tu estois desja mort.
    \
        Duobus datiuis: Plaut. Est derisui omnibus. Chascun se mocque de luy.
    \
        Desiderio esse. Seneca. Estre desiré et regretté.
    \
        Esui potuique esse. Vlpia. Estre bon et ordonné pour boire et manger.
    \
        Hae pecuniae tibi fraudi esse debent. Cic. Te doibvent tourner à dommage.
    \
        Postrema tua pagina mihi magnae molestiae fuit. Cic. M'a fort fasché.
    \
        Datiuo et ablatiuo: Plautus, Nihil me poenitet iam quanto sumptu fuerim tibi. Quelle despense je t'ay faicte.
    \
        Si mihi tecum minus esset, quam est cum tuis omnibus, allegarem ad te illos a quibus, etc. Cic. Si j'estoye moins familier et privé de toy, que de touts les tiens, etc.
    \
        Est mihi melius. Cic. Je me porte mieulx.
    \
        Bene est mihi. Terent. Je suis bien aise et sans fascherie.
    \
        Amori esse, vel odio dicitur res aliqua. Cassius ad Ciceronem. Quand on l'aime, ou on la hait.
    \
        Quibus occidi patrem Sexti Roscii bono fuit. Cic. Leur a esté prouffitable, Qui en ont amendé.
    \
        Crimini esse alicui dicitur res aliqua. Cic. Quand on charge et accuse aucun de quelque cas, et luy met on sus.
    \
        Tuam a me alienationem ad ciues impios tibi gloriae fore putauisti. Cic. Que cela te tourneroit à gloire, Qu'ils te loueroyent de ce.
    \
        Ea ignominia accepta ad Patres inuidiae Menenio fuit. Liu. Menenius fut blasmé et hay des senateurs à cause de ce.
    \
        Melli esse dicitur res aliqua. Horat. Qui plaist moult.
    \
        Miraculo esse dicitur res aliqua. Plin. Quand on s'esmerveille de quelque chose.
    \
        Odio esse. Caesar. Estre hay.
    \
        Oneri ferendo esso. Liu. Estre suffisant pour porter quelque charge et fardeau.
    \
        Praesidio esse alicui. Caesar. Luy aider et secourir.
    \
        Quae signo sunt, omnia non mediocri quodam consilio naturam mundi administrari. Cic. Donnent à entendre.
    \
        Radix et folium Indis est maximo pretio. Plin. Est fort estimé des Indes.
    \
        Testimonio alicui esse. Plancus ad Ciceronem. Luy porter tesmoignage.
    \
        Vitio esse. Ouid. Estre reputé à vice, ou pour vice.
    \
        Quae ad bellum vsui erant. Caesar. Qui servoyent à la guerre.
    \
        Ab aliquo esse. Cic. Estre de son parti, et luy faire sa cause bonne.
    \
        Est ad lateris dolorem. Cato. Guarist du mal de costé, Guarist la douleur du costé.
    \
        Ad vrbem esse. Cic. Estre en la ville.
    \
        Ad eam partem quae est ad Herperiam. Caes. Qui est vers, ou Tend vers, etc.
    \
        Apud aliquem esse. Terent. Estre chez aucun.
    \
        Apud se esse. Terent. Estre chez soy.
    \
        Apud herum recte erat. Cic. Tout le monde se portoit bien chez mon maistre.
    \
        Apud matrem recte est. Cic. Ma mere se porte bien.
    \
        In amore atque deliciis alicui esse. Cicero. Estre fort aimé d'aucun. Vide AMOR.
    \
        Mihi erat in animo ire in Epirum. Cic. J'avoye en fantasie, J'avoye deliberé de, etc.
    \
        In armis esse. Caes. Estre en armes.
    \
        In bonis est. Cic. Il est aujourdhuy possesseur.
    \
        Est in commemoratione omnibus omnium flagitiorum. Cic. Il n'est meschanceté qu'il ne face, et dequoy on ne parle.
    \
        Cuius in ditione ac potestate sunt. Cic. Soubz la puissance duquel ils sont.
    \
        In exemplis est. Plin. Il est escript és exemples anciennes.
    \
        In expectando sunt. Gel. Ils attendent.
    \
        In gratia esse cum aliquo. Cic. Estre aimé de luy, Estre en sa grace, et avoir credit envers luy.
    \
        In incerto esse. Tacit. Estre incertain.
    \
        Propter quam in summa infamia sum. Terent. J'ay mauvais bruit et diffame.
    \
        In integro esse. Tacit. Estre en son entier.
    \
        In meis intimis est. Cic. Il est de mes grands amis et familiers.
    \
        Non poterimus vlla esse in inuidia spoliati opibus. Cic. Nous ne pourrons pas estre enviez.
    \
        In legationibus esse. Liu. Aller aux embassades.
    \
        In longum esse. Tacit. Durer long temps.
    \
        Nunc vero mihi in mentem fuit. Plaut. Il m'en souvient à ceste heure.
    \
        In metu esse. Terent. Avoir peur, Estre en crainte.
    \
        In mora alicui esse. Terent. Le retarder.
    \
        In noxia esse. Terent. Avoir failli, Estre en faulte.
    \
        In aliquo numero atque honore esse. Caes. Estre aucunement estimé.
    \
        In oculis hominibus esse. Cic. Estre aimé d'eulx.
    \
        In opere esse. Caesar. Estre à la besongne.
    \
        Sum in opinione. Quintil. J'ay opinion.
    \
        In pabulo esse dicitur res aliqua. Plin. Qui est bonne à manger.
    \
        In procuratione regni esse. Caesar. Avoir la charge et administration du Royaulme.
    \
        Quomodo sine aculeo fuci nascantur, in quaestione est. Plin. On demande comment, C'est une question.
    \
        Fuit illic in re praesenti. Plaut. Sur le lieu.
    \
        In rem communem est. Plautus. C'est pour le prouffit de l'un et de l'autre.
    \
        In ridiculo sumus ambo. Plaut. On se mocque de nous.
    \
        In ea est sententia. Quintil. Il est de ceste opinion.
    \
        In spe esse. Caesar. Estre fort esperé et attendu.
    \
        In spe esse. Cic. Esperer.
    \
        Multum sunt in venationibus. Caesar. Ils chassent fort souvent.
    \
        In vsu esse. Plin. Estre en usage.
    \
        Pro aliquo esse. Cic. Faire pour aucun.
    \
        Pro meliore fuit. Tacit. Ce a esté pour le mieulx.
    \
        Qua quisque sit lege, conditione, foedere, tenere debet. Cic. Quelles alliances et conditions un chascun d'eulx ha avec nous.
    \
        Esse summo honore. Cic. Estre en grand honneur.
    \
        Incredibili sum solicitudine de tua valetudine. Cicero. Je suis en merveilleux soulci comment tu te portes.
    \
        Sum, saepe aduerbiis iungitur: Terent. Vbi illic dies est complures, accersi iubet. Apres qu'il fut là plusieurs jours.
    \
        Sit vestra benignitas ad audiendum. Plautus. Plaise vous d'ouir, Rendez vous facile à nous vouloir escouter.
    \
        Es, pro Sis. vt, Bono animo es. Plaut. Ayes bon courage.
    \
        Moris est plerisque. Quintil. Plusieurs ont de coustume.
    \
        Argentum quod daturus iam fui. Terent. Que je te vouloye bailler.
    \
        Cuius a morte hic tertius et tricesimus est annus. Ci. Voyci la trentetroisieme annee qu'il est mort.
    \
        Est iam annus vt repulsam tulit. Cic. Il y a ja un an que, etc.
    \
        Horae duae fuerunt, Quintius ad vadimonium non venit. Cic. Deux heures se passerent.
    \
        - estne ipsus, an non est? is est, Certe is est, is profecto. Plaut. Est ce luy, ou non?
    \
        Est, responsiuum. Terent. Sed est Simo intus? D. est. Il y est.
    \
        Est mihi iter in Lemnum. Terent. Mon chemin s'addresse à Lemnos.
    \
        Est, in tertia tantum persona, Pro Conuenit. Valer. Maximus, Non est inter patrem et filium, vllius rei comparationem fieri. Il ne convient pas, Il n'affiert pas.
    \
        Quem deprecari esset, quum omnes essent sordidati? Cic. Qui eust on peu prier, veu que, etc.
    \
        - fuit quaedam anus Corinthia Hic. Terent. Il fut jadis une vieille.
    \
        Est genus hominum qui, etc. Terent. Il est une maniere de gents qui, etc.
    \
        Fuit quoddam tempus, quum in agris. Cic. Il a esté un temps que, etc. Un temps fut que, etc.
    \
        Fuere qui e thuris arbore vtrunque nasci mentirentur. Plin. Il y en a eu aucuns qui, etc.
    \
        Sunt qui volunt te conuentam. Plaut. Il y a quelques uns qui veulent parler à toy.
    \
        Est quod visam domum. Plautus. J'ay un peu à faire à la maison.
    \
        Est quod gaudeas, te in ista loca venisse, vbi aliquid sapere viderere. Cic. Tu has cause de te resjouir.
    \
        Quid ego ex te audio? MEN. hoc quod res est. Plaut. Ce qui est vray.
    \
        Erit vbi te vlciscar, si viuo. Plautus. Il viendra un temps que je me vengeray de toy.
    \
        Est vbi profecto damnum praestet facere, quam lucrum. Plaut. Il advient aucunesfois qu'il, etc. ou Il y a des affaires esquels, etc.
    \
        Est vero huic credendum Chreme. Terent. C'est bien un homme de croire, Dict par moquerie.
    \
        - sin est vt velis Manere illam apud te, dos hic maneat Demipho. Terent. S'il est ainsi que, etc.
    \
        Ero vt me voles. Plaut. Je feray ce que tu vouldras.
    \
        Caetera quae eius loci esse videbuntur. Cic. Qui te sembleront estre propres pour le lieu, et y convenir.
    \
        Vt in his locis potissimum sim. Cic. Que je m'arreste, ou demeure en ces lieux là.
    \
        Nisi prius a vobis impetrabo, vt hic sitis hodie. Cic. Que vous demouriez ici.
    \
        Non tam facile iis opitulari est. Cels. Il n'est pas possible de leur aider si facilement.
    \
        Esto, istud curabo. Plaut. Prens qu'ainsi soit que tu dis, Pose le cas qu'ainsi soit.
    \
        Esto barbari externique ritus inuenerint. Plin. Soit ainsi, Je suis content, Prenez que, etc.
    \
        Verum esto, alio loco de aratorum animo et iniuriis videro. Cic. Soit ainsi.
    \
        Quod si, vt es, cessabis, lacessam. Cic. Comme tu as accoustumé, Suyvant ton naturel.
    \
        Saepe est, quibus in rebus alius ne iratus quidem est, Quum de eadem causa est iracundus factus inimicissimus. Terent. Il advient souvent.

    Dictionarium latinogallicum > sum

  • 11 do

    do, dăre, dĕdi, dătum - tr. -    - Quelques formes archaïques:    - danunt = dant    - duim = dem    - duis = des    - duit = det    - duint = dent    - duas = des    - dane = dasne.    - voir datum.    - voir datus.    - voir dato. [st1]1 [-] donner, offrir, confier, remettre, admettre, accorder, permettre, concéder, présenter.    - Ea causa illam (= ancillam) emi, dono quam darem matri meae - Ne duas (illam), neve te advexisse dixeris, Plaut. Merc.: Je l'ai achetée pour la donner à ma mère - Ne la lui donne pas et ne dis pas que tu l'as ramenée.    - dare alicui aliquid in manus: donner qqch à qqn en mains propres.    - dare alicui copiam: donner à qqn la possibilité.    - manus dare: se rendre.    - dare terga: tourner le dos, fuir.    - dare ut: - [abcl]a - accorder de (que). - [abcl]b - admettre que.    - id certe non dant ut... Cic.: ils n'admettent certainement pas que...    - dabat et famae, ut... Tac.: il tenait aussi à faire croire que...    - da femina ne sim, Ov. M. 12: accorde-moi de n'être pas femme.    - dare iter alicui per provinciam: permettre à qqn de passer par la province.    - dare + adj. verbal: donner à (l’adjectif verbal a le sens de l’infinitif de but.)    - agros locupletium colendos dedit, Cic.: il donna les terres des riches à cultiver.    - dare id alicui cogitendum, Cic.: soumettre cela aux réflexions de qqn.    - dare operam alicui rei: se consacrer à qqch.    - dare operam ut + subj.: faire en sorte que.    - dare bibere: donner à boire.    - da mihi castra sequi: permets-moi de suivre le camp.    - dare inter sese: [donner entre eux]= échanger mutuellement.    - dantur opes nulli nunc nisi divitibus, Mart. 5, 81, 2: on ne prête qu'aux riches.    - dare nomen: donner son nom, s’enrôler (pour le service militaire).    - impers. - datur: il est donné, il est permis, on permet, on peut.    - interim recedere sensim datur, Quint. 11, 3, 127: on peut toutefois se reculer tout doucement.    - nonne cernere datur...? Plin-jn.: ne nous est-il pas donné de voir...?    - dari sibi diem postulabat, Plin. Ep. 9: il demanda qu'on lui accordât un délai.    - locus se dat: l’occasion se présente.    - ut res dant sese, Ter.: selon que les choses se présentent, selon les circonstances. [st1]2 [-] mettre, remettre, livrer, abandonner; jeter, placer; servir (à table).    - data pridie Kal. Decembr.: (lettre) datée de la veille des calendes de décembre.    - hostes in fugam dare: mettre les ennemis en fuite.    - aliquem in custodiam dare: mettre qqn en prison.    - ad terram aliquem dare: jeter qqn à terre.    - dare se aegritudini: s'abandonner à la tristesse.    - dare aliquem leto, Phaedr.: mettre à mort qqn.    - dare diripiendam urbem, Cic.: livrer la ville au pillage.    - dare praedae, Liv.: livrer au pillage.    - dare funera in rogos, Ov.: jeter des cadavres sur les bûchers.    - dare alicui turdum, Hor.: servir une grive à qqn. [st1]3 [-] attribuer, imputer; fixer (un jour); imposer.    - avec double dat. - vitio alicui aliquid dare: reprocher qqch à qqn.    - crimini dedit mihi meam fidem: il m’a reproché ma bonne foi.    - dare aliquid alicui laudi: louer qqn pour qqch.    - dare diem colloquio: fixer un jour pour un entretien.    - dare diem alicui: assigner qqn en justice.    - dare alicui negotium ut...: donner à qqn la mission de...    - Fabio datum ut... Liv.: on chargea Fabius de... [st1]4 [-] causer, provoquer, produire.    - alicui damnum dare: causer du dommage à qqn.    - dare foras librum (= edere librum), Cic. Att. 13: publier un livre.    - dabat omnia tellus, Ov.: la terre produisait tout. [st1]5 [-] dire, exposer, raconter.    - iste deus qui sit, da nobis, Virg.: dis-nous quel est ce dieu.    - quam ob rem has partes didicerim, paucis dabo, Ter. Heaut.: pourquoi ai-je appris ce rôle? Je vais le dire en peu de mots.    - Thessalici da bella ducis, Val. Fl. 5: chante les combats du héros thessalien. [st1]6 [-] nommer, prononcer (un jugement); juger.    - dare sententiam: prononcer une sentence.    - absentibus secundum praesentes dabat, Suet.: il donnait gain de cause aux parties présentes contre les absents.    - dare litem secundum aliquem: donner gain de cause à qqn.    - si contra te lis data erit, Gell.: si c'est à toi qu'on donne tort. [st1]7 [-] faire jouer, jouer, représenter une pièce (de théâtre).    - dare fabulam: jouer une pièce. [st1]8 [-] locutions diverses.    - in pedes se dare: s’enfuir.    - se dare alicui, alicui rei: se consacrer à qqn, à qqch.    - dare operam alicui rei: s'adonner à qqch, s'appliquer à qqch.    - dare operam valetudini: s'occuper de sa santé.    - poenas dare: subir un châtiment, être puni.    - sic datur, Plaut.: tel est ton destin! tu as ce que tu mérites: attrape!    - dare tabellam de aliquo: **donner au juge un bulletin pour qu'il prononce la sentence de qqn** = faire prononcer une sentence.
    * * *
    do, dăre, dĕdi, dătum - tr. -    - Quelques formes archaïques:    - danunt = dant    - duim = dem    - duis = des    - duit = det    - duint = dent    - duas = des    - dane = dasne.    - voir datum.    - voir datus.    - voir dato. [st1]1 [-] donner, offrir, confier, remettre, admettre, accorder, permettre, concéder, présenter.    - Ea causa illam (= ancillam) emi, dono quam darem matri meae - Ne duas (illam), neve te advexisse dixeris, Plaut. Merc.: Je l'ai achetée pour la donner à ma mère - Ne la lui donne pas et ne dis pas que tu l'as ramenée.    - dare alicui aliquid in manus: donner qqch à qqn en mains propres.    - dare alicui copiam: donner à qqn la possibilité.    - manus dare: se rendre.    - dare terga: tourner le dos, fuir.    - dare ut: - [abcl]a - accorder de (que). - [abcl]b - admettre que.    - id certe non dant ut... Cic.: ils n'admettent certainement pas que...    - dabat et famae, ut... Tac.: il tenait aussi à faire croire que...    - da femina ne sim, Ov. M. 12: accorde-moi de n'être pas femme.    - dare iter alicui per provinciam: permettre à qqn de passer par la province.    - dare + adj. verbal: donner à (l’adjectif verbal a le sens de l’infinitif de but.)    - agros locupletium colendos dedit, Cic.: il donna les terres des riches à cultiver.    - dare id alicui cogitendum, Cic.: soumettre cela aux réflexions de qqn.    - dare operam alicui rei: se consacrer à qqch.    - dare operam ut + subj.: faire en sorte que.    - dare bibere: donner à boire.    - da mihi castra sequi: permets-moi de suivre le camp.    - dare inter sese: [donner entre eux]= échanger mutuellement.    - dantur opes nulli nunc nisi divitibus, Mart. 5, 81, 2: on ne prête qu'aux riches.    - dare nomen: donner son nom, s’enrôler (pour le service militaire).    - impers. - datur: il est donné, il est permis, on permet, on peut.    - interim recedere sensim datur, Quint. 11, 3, 127: on peut toutefois se reculer tout doucement.    - nonne cernere datur...? Plin-jn.: ne nous est-il pas donné de voir...?    - dari sibi diem postulabat, Plin. Ep. 9: il demanda qu'on lui accordât un délai.    - locus se dat: l’occasion se présente.    - ut res dant sese, Ter.: selon que les choses se présentent, selon les circonstances. [st1]2 [-] mettre, remettre, livrer, abandonner; jeter, placer; servir (à table).    - data pridie Kal. Decembr.: (lettre) datée de la veille des calendes de décembre.    - hostes in fugam dare: mettre les ennemis en fuite.    - aliquem in custodiam dare: mettre qqn en prison.    - ad terram aliquem dare: jeter qqn à terre.    - dare se aegritudini: s'abandonner à la tristesse.    - dare aliquem leto, Phaedr.: mettre à mort qqn.    - dare diripiendam urbem, Cic.: livrer la ville au pillage.    - dare praedae, Liv.: livrer au pillage.    - dare funera in rogos, Ov.: jeter des cadavres sur les bûchers.    - dare alicui turdum, Hor.: servir une grive à qqn. [st1]3 [-] attribuer, imputer; fixer (un jour); imposer.    - avec double dat. - vitio alicui aliquid dare: reprocher qqch à qqn.    - crimini dedit mihi meam fidem: il m’a reproché ma bonne foi.    - dare aliquid alicui laudi: louer qqn pour qqch.    - dare diem colloquio: fixer un jour pour un entretien.    - dare diem alicui: assigner qqn en justice.    - dare alicui negotium ut...: donner à qqn la mission de...    - Fabio datum ut... Liv.: on chargea Fabius de... [st1]4 [-] causer, provoquer, produire.    - alicui damnum dare: causer du dommage à qqn.    - dare foras librum (= edere librum), Cic. Att. 13: publier un livre.    - dabat omnia tellus, Ov.: la terre produisait tout. [st1]5 [-] dire, exposer, raconter.    - iste deus qui sit, da nobis, Virg.: dis-nous quel est ce dieu.    - quam ob rem has partes didicerim, paucis dabo, Ter. Heaut.: pourquoi ai-je appris ce rôle? Je vais le dire en peu de mots.    - Thessalici da bella ducis, Val. Fl. 5: chante les combats du héros thessalien. [st1]6 [-] nommer, prononcer (un jugement); juger.    - dare sententiam: prononcer une sentence.    - absentibus secundum praesentes dabat, Suet.: il donnait gain de cause aux parties présentes contre les absents.    - dare litem secundum aliquem: donner gain de cause à qqn.    - si contra te lis data erit, Gell.: si c'est à toi qu'on donne tort. [st1]7 [-] faire jouer, jouer, représenter une pièce (de théâtre).    - dare fabulam: jouer une pièce. [st1]8 [-] locutions diverses.    - in pedes se dare: s’enfuir.    - se dare alicui, alicui rei: se consacrer à qqn, à qqch.    - dare operam alicui rei: s'adonner à qqch, s'appliquer à qqch.    - dare operam valetudini: s'occuper de sa santé.    - poenas dare: subir un châtiment, être puni.    - sic datur, Plaut.: tel est ton destin! tu as ce que tu mérites: attrape!    - dare tabellam de aliquo: **donner au juge un bulletin pour qu'il prononce la sentence de qqn** = faire prononcer une sentence.
    * * *
        Do, das, dedi, datum, dare. Donner, et faire celuy à qui l'on donne, seigneur de la chose donnee.
    \
        Da te mihi. Terent. Fay ce que je te diray.
    \
        Alicui se dare. Cic. S'addonner à suyvre aucun et le hanter, et aucunement s'assubjectir à luy.
    \
        Si viuo, adeo exornatum dabo, vt dum viuat, meminerit semper mei. Terent. Je l'accoustreray en telle sorte.
    \
        Oculos natura nobis ad motus animorum declarandos dedit. Cic. Nous a donné pour, etc.
    \
        Quis enim tibi dederit aut Deum omnia posse, aut, etc. Qui est ce qui t'accordera que, etc.
    \
        Puero quoque hoc a me dabis. Cic. De par moy.
    \
        Sed do hoc vobis et concedo, esse multos, etc. Cic. Je vous donne, accorde, et concede cela que, etc.
    \
        Da hoc illi mortuae, da caeteris amicis Cic. Fay cela pour l'amour et en faveur de la trespassee et de tes autres amis.
    \
        Exinde me ilico protinam dedi. Plaut. Je suis saillie incontinent hors de là.
    \
        Dare, Dicere. Plaut. Declarer, Dire.
    \
        Paucis dabo. Terent. Je declareray en brief.
    \
        Dare, Facere. Terent. Pol haud paternum istud dedisti. Ton pere ne t'avoit pas monstré de faire ceci, Tu as faict ici un tour que tu n'as pas apprins de ton pere.
    \
        Dabo statuam faciendam. Plaut. Je bailleray à faire.
    \
        Datur haec sexaginta minis. Plaut. On te la laisse pour, etc.
    \
        Vt res dant sese. Terent. Selon que les choses s'addonnent, ou viennent à poinct.
    \
        Vt se initia dederint, perscribas. Cic. Comme s'est porté le commencement.
    \
        Quod datur, accipio. Cic. Je me contente de ce qu'on me baille.
    \
        Dare actionem dicitur iudex, quando actiorem ad intendendam actionem admittit. Dicitur et Dare iudicium. Vlp. Vide actionem dare in AGO. Presenter ou mettre en barbe.
    \
        Dare aditum. Colum. Donner ou faire entree, Donner accez.
    \
        Adiumentum. Plaut. Aider, Faire avance.
    \
        Adiutorem ad rem aliquam. Terent. Donner aucun pour aide.
    \
        In adoptionem filium. Quintil. Donner son fils pour estre adopté par un autre.
    \
        In aequor se dare. Virgil. Se jecter en la mer.
    \
        Amplexus dare. Virgil. Embrasser.
    \
        Animam sub fasce dare. Virgil. Mourir soubs le fardeau.
    \
        Animos dare. Virgil. Donner courage, Encourager.
    \
        Animum suum alicui. Plaut. Mettre son cueur et son affection en luy.
    \
        Dant animum ad loquendum libere. Liu. Me donnent cueur et hardiesse de parler librement.
    \
        Animum moerori. Cic. Se contrister.
    \
        Annos venatibus. Valer. Flac. User ou employer son aage à la chasse.
    \
        Ansam ad reprehendendum. Cic. Bailler occasion.
    \
        Dare aquam in aluum. Celsus. Jecter dedens le ventre, comme un clystere.
    \
        Aquam manibus. Plaut. Verser de l'eaue sur les mains, Bailler à laver.
    \
        Arbitros dare. Caesar. Prouvoir les parties d'arbitres.
    \
        Auribus alicuius dare. Trebonius Ciceroni. Flatter aucun.
    \
        Aures dare. Seneca. Escouter, Prester l'oreille.
    \
        Aures suas alicui. Cic. Prester l'oreille, Donner audience.
    \
        Rem authorem. Plaut. Vide AVTHOR. Monstrer par effect.
    \
        Auxilia dare. Liu. Donner ou envoyer secours.
    \
        Beneficium dare. Cic. Faire plaisir.
    \
        Dare bibere. Terent. Donner à boire.
    \
        Boni multum alicui dare. Plaut. Faire grand bien.
    \
        Brachia dare ad funes. Ouid. Tendre les bras pour empoigner les chordes.
    \
        Brachia collo. Virgil. Accoller.
    \
        Caliginem dare. Liu. Donner obscurité.
    \
        Campo se dare. Virgil. Se mettre en plain champ.
    \
        Cantus dare. Virgil. Chanter.
    \
        Ad carnuficem dare. Plaut. Mettre entre les mains du bourreau.
    \
        Dare se in casum. Liu. Se mettre à l'adventure, et au hazard, Se hazarder.
    \
        Rem in casum dare, praelioque experiri statuit. Tacit. Adventurer.
    \
        In caueam dabo te. Plaut. Je te mettray en une cage.
    \
        Causam recusandi dare. Cic. Donner occasion.
    \
        Cibum ouibus dare. Varro. Donner à manger.
    \
        Ciuitatem alicui dare. Cic. Octroyer le droict de citoyen et de bourgeois en une ville.
    \
        Clamorem ad astra dare. Sil. Crier hault à merveilles.
    \
        Claritatem alicui dare. Plin. Le mettre en reputation, et luy donner bruit.
    \
        Claritatem arti alicui. Plin. La mettre en bruit.
    \
        Coenam alicui. Plaut. Donner à soupper.
    \
        Cognitionem Consulibus dat lex. Cic. Leur donne povoir et authorité d'en congnoistre.
    \
        Lacertis colla dare. Stat. Se laisser accoller.
    \
        Retro colla dare. Ouid. Tourner le col derriere.
    \
        Colloquium alicui dare. Liu. Le laisser parlementer avec soy.
    \
        Se comitem alicui. Liu. L'accompaigner, Luy faire compagnie.
    \
        Commeatum militi dare. Liu. Vide COMMEATVS. Luy donner congé pour quelque temps.
    \
        Connubia gentibus. Ouid. Donner des femmes en mariage.
    \
        Consilium dare. Terent. Donner conseil.
    \
        In conspectum dare. Terent. Presenter aucun, Mettre devant les yeulx, Mettre en barbe.
    \
        Se in conspectum alicuius dare. Cic. Se monstrer.
    \
        Se in consuetudinem vel familiaritatem alterius. Cic. Le hanter ordinairement, Prendre familiarité avec luy, Estre grandement son familier.
    \
        Copiam dare. Terent. Donner permission, Permettre.
    \
        Crimini dare. Cic. Accuser aucun, Mettre sus quelque cas à quelqu'un.
    \
        Crucibus. Plaut. Crucifier.
    \
        Curam alicui dare. Cic. Luy bailler charge.
    \
        In custodiam vel custodias dare. Liu. Emprisonner, Mettre en prison.
    \
        Se in custodiam dare. Cic. S'emprisonner soymesme.
    \
        Damnum dare. Plaut. Nuire et faire dommage.
    \
        Auxilia decus id non dant. Plin. Ne font pas avoir cest honneur.
    \
        Vos illi fugati exercitus dedistis decus. Liu. Vous luy avez donné l'honneur d'avoir mis en fuite, etc.
    \
        Defensionem dare. Suet. Ouir quelqu'un en ses defenses.
    \
        Dare se in delicias. Seneca. S'addonner à delices.
    \
        Dare dexteras. Plaut. Toucher en la main d'un autre.
    \
        Dextris inter se datis. Liuius. Ayant touché en la main l'un de l'autre.
    \
        Dexteram dare misero. Virgil. Aider et secourir.
    \
        Dare dextras, fidemque, haud impune adultero fore. Liu. Promettez en touchant en la main l'un de l'autre.
    \
        Haec vbi dicta dedit, stringit gladium. Liu. Apres avoir dict ces parolles.
    \
        Dicta dulcia dare. Plaut. Parler doulcement.
    \
        Diem. Cic. Donner jour, Adjourner.
    \
        Dari sibi diem ad diluenda crimina postulant. Plin. iunior. Ils demandent delay.
    \
        In discrimen legiones dare. Tacit. Mettre en danger.
    \
        Dare in diuitias filiam. Plaut. Marier richement.
    \
        Quo documentum dedistis hostibus, non cum Scipionibus extinctum esse nomen Romanum. Liu. Vous leur avez donné à congnoistre.
    \
        Dolorem alicui dare. Cic. Contrister aucun, Luy donner et faire ennuy.
    \
        Dolores ingentes. Horat. Donner et faire grans ennuis.
    \
        Se dolori dare. Plin. iunior. Se contrister.
    \
        Dare dono. Virgil. Donner en pur don.
    \
        Dotem dare. Terent. Donner dot, Assigner.
    \
        Dubitationem alicui. Caesar. Mettre en doubte et en crainte.
    \
        Duras alicui dare. Sub. poenas. Terent. Luy bailler fort à faire.
    \
        Epulas oculis dare. Plaut. Repaistre ses yeulx.
    \
        Esui dare. Plin. Bailler à manger.
    \
        Exceptionem alicui dare. Cic. Bailler exception.
    \
        Excidio ac ruinis opus aliquod dare. Liu. Destruire et ruiner, Demolir.
    \
        Da me excruciatum. Plaut. Tormente moy.
    \
        Exercitum ducendum dare. Liu. Donner la charge de conduire l'armee. \ Exilium dare alicui. Tacit. Bannir.
    \
        Exitio dare. Tacit. Faire mourir.
    \
        Expectationem dare. Cic. Mettre les gens en esperance.
    \
        Experimentum insignis artificii. Sueton. Faire preuve, Faire chef d'oeuvre.
    \
        Exuuias ad hostes dare. Plaut. Estre despouillé des ennemis.
    \
        Fabulam dare. Cic. Jouer une farce, ou Bailler une farce pour estre jouee. \ Factum dare. Plaut. Rendre faict.
    \
        Dare facere. Cic. Donner ou faire.
    \
        - dare facultatem obsecro Huic pariundi. Terent. Donnez luy l'aisance d'enfanter, Donnez luy le moyen.
    \
        His ego duobus generibus facultatem ad se aere alieno liberandas aut leuandas dedi. Cic. Je leur donnay le moyen.
    \
        Data est mihi facultas, vt meo arbitratu facerem. Cic. On m'a donné permission.
    \
        Famae aliquid dare. Horat. Faire quelque chose pour acquerir bruit et renommee.
    \
        Famae dare. Tacit. Publier, Divulguer, Semer par tout.
    \
        Famam celeritatis dare. Plin. Donner bruit.
    \
        Fidem dare. Cic. Promettre, Asseurer, Jurer.
    \
        Dare fiduciam. Liu. Asseurer, Donner hardiesse.
    \
        Flammas. Ouid. Jecter flamme.
    \
        Fluctibus dare se. Valer. Flac. Aller sur la mer, Se mettre sur mer.
    \
        Foenore dare. Plaut. Prester à usure, ou à interest.
    \
        In foenus. Varro. Bailler à usure, ou à interest.
    \
        Foras se dare. Lucret. Sortir dehors.
    \
        Foras vestem dare. Plaut. Prester sa robbe à quelqu'un qui n'est point de nostre maison.
    \
        Dare fraenos impotenti naturae et indomito animali. Liu. Bailler un mors pour donter, Bailler une bride, Tenir en bride et subjection.
    \
        Fructum meliorem arbores dare dicuntur. Columel. Porter meilleur fruict.
    \
        Fugam, stragemque. Liu. Mettre en fuite et tuer beaucoup de gens.
    \
        Dare aliquem in fugam. Caesar. Le faire fuir, Le mettre en fuite, Luy donner la chasse.
    \
        Gemitum dare. Virgil. Gemir.
    \
        Se gemitui dare. Cic. Se prendre à escrier doloreusement, et Mener dueil.
    \
        Gemmas digitis dare. Ouidius. Mettre en ses doigts des anneaux garniz de pierreries.
    \
        Dare aliquid gratiae alicuius. Liu. Faire quelque chose pour l'amour d'aucun.
    \
        Gustum dare. Senec. Donner une preuve ou essay, Faire une monstre de quelque chose parquoy on puist juger du reste, Donner à gouster et taster.
    \
        Gyros. Virgil. Apprendre à voltiger un cheval.
    \
        Habenas laxas dare. Virgil. Lascher la bride.
    \
        Quin te hilarem das mihi? Plautus. Que ne te resjouis tu, et fais bonne chere avec moy?
    \
        Dare aliquid honori alicuius. Senec. Faire quelque chose pour l'honneur d'aucun.
    \
        Hospitium dare. Ouid. Loger quelqu'un.
    \
        Hostem. Tacit. Presenter en barbe.
    \
        Iacturam dare. Plaut. Porter dommage.
    \
        Immunitatem muneris alicuius. Cic. Donner exemption d'aucune charge, Exempter.
    \
        Impetum dare. Liu. Donner dedens les ennemis, Courir de grand force et randon dedens les ennemis.
    \
        Impressionem. Liu. Donner de grande puissance dedens les ennemis, Choquer.
    \
        Impunitatem dare. Cic. Remettre la peine, Donner grace et remission ou pardon.
    \
        Incommodum. Cic. Faire dommage.
    \
        Indicia. Cic. Donner signes ou enseignes.
    \
        Inducias. Liu. Donner treves.
    \
        Insidias alicui dare. Plaut. Guetter, Espier, Tromper.
    \
        Iter. Liu. Donner passage.
    \
        Dare se itineribus. Cic. Se mettre à cheminer, S'acheminer.
    \
        Iucunditati se dare. Cic. S'esjouir.
    \
        Iugulum. Cic. Presenter le gosier pour souffrir et endurer la mort.
    \
        Iumentum. Terent. Donner aide, Aider et secourir.
    \
        Quum ius mihi dederis referendi ad te de quibus dubito. Plin. iunior. Veu que tu m'as donné loy et permission.
    \
        Iusiurandum. Plaut. Promettre par son serment, Promettre avec jurement.
    \
        Labem dare. Lucret. Cheoir, Tomber.
    \
        Se labori dare. Cic. Se mettre à travailler.
    \
        Lachrymas dare. Virgil. Larmoyer, Pleurer.
    \
        Me haec deambulatio ad languorem dedit. Terent. M'a fort lassé. \ Se in laqueum dare. Plaut. Se pendre.
    \
        Dat nemo largius. Terent. Il n'y a homme qui donne plus liberalement que luy.
    \
        Laudem alicui rei dare. Plin. La louer et priser.
    \
        Laudi dare. Cic. Louer.
    \
        Laxamentum legi dare. Cic. Donner quelque relasche.
    \
        Do lego. Iabolenus. Je luy donne et laisse.
    \
        Letho dare. Virgil. Tuer, Mettre à mort.
    \
        Libellos de re aliqua dare. Quintil. Composer et publier.
    \
        Pueris licentiam ludendi. Cic. Donner congé.
    \
        Linamentum dare in plagam. Celsus. Mettre de la charpie dedens la playe, ou une tente.
    \
        Lintea ventis dare. Ouid. Mettre la voile au vent.
    \
        Literas alicui dare. Cic. Bailler.
    \
        Literas alicui per aliquem. Cic. Envoyer par aucun.
    \
        Literas alicui ad aliquem. Cic. Bailler à quelqu'un pour porter à un autre.
    \
        Ad tuas literas ego eo ipso die dederam. Cic. Ce mesme jour j'avoye faict response à tes lettres.
    \
        Se alicui generi literarum dare. Cic. S'addonner, etc.
    \
        Locum dare. Plaut. Donner lieu.
    \
        Dare locum, pro Cedere. Terent. Faire place.
    \
        Ad ludendum se dare. Cic. S'addonner à jouer.
    \
        Magistros rerum esse dedit. Virg. Il les a faict et establi maistres et gouverneurs.
    \
        Malum alicui dare. Plaut. Faire du mal.
    \
        Mammam. Terent. Allaicter.
    \
        Dare mancipio, vel mancupio. Plaut. Vendre avec promesse de garantir.
    \
        Mandata dare. Cic. Bailler charge et commission.
    \
        Aliquid in mandatis. Plaut. Donner charge de quelque chose specialement parmi d'autres.
    \
        De manu pabulum porcis dare, cui opponitur Foris. Columel. De celuy qu'on ha de provision en sa maison, quand ils ne trouvent dequoy paistre aux champs.
    \
        Manum alicui dare. Plaut. Toucher en la main d'aucun en signe d'accord.
    \
        Manus alicui. Cic. Luy bailler ses mains, confessant estre vaincu, Se rendre et consentir à aucun, Luy donner gaigné.
    \
        Do manus. Cic. J'ay tort, Je le quicte, Je le vous donne gaigné.
    \
        Manus intus dare. Celsus. Mettre dedens, Fourrer dedens.
    \
        In manu dare. Cic. Bailler entre les mains, ou manuellement.
    \
        Aliquid in manum. Terent. Donner à aucun quelque chose secrettement, et sans tesmoing: comme à un juge qu'on veult corrompre, Mettre dedens la main.
    \
        Aliquid in manus hominum. Plin. iunior. Publier et mettre entre les mains des hommes quelque chose qu'on a faict.
    \
        Dare virginem alicui in manum. Terent. Quand un pere ou les tuteurs donnoyent une fille à aucun en mariage pour estre sa mere de famille et en puissance du mari, ce que toutes femmes n'estoyent pas.
    \
        Manu plena dare. Senec. Donner largement et beaucoup.
    \
        Dare manibus alterius. Liu. Faire quelque chose pour l'amour d'un trespassé. \ Materiam inuidiae. Cic. Donner occasion.
    \
        Ei filiam suam in matrimonium dat. Caesar. Il luy baille sa fille en mariage.
    \
        Super medicamentum glutinans dandum. Cels. Il fault mettre le medicament ou emplastre dessus.
    \
        Memoriae dare. Gell. Mettre par memoire et escrire.
    \
        Merita. Cic. Faire plaisir.
    \
        Modum alicui. Horat. Donner mesure.
    \
        Ad mortem dare. Plaut. Faire mourir, Mettre à mort.
    \
        Mores suos alteri dare. Plin. Luy apprendre sa facon de faire.
    \
        Motus dare. Virgil. Danser.
    \
        Muneri dare aliquid. Quintil. Donner en don.
    \
        Murmura dare. Ouid. Murmurer.
    \
        Mutuum. Terent. Cic. Prester.
    \
        Natalia dare. Cic. Faire banquet le jour de sa nativité.
    \
        Animal neci dare. Virgil. Tuer.
    \
        Dare negotium. Terent. Bailler charge.
    \
        Corpus in neruum ac supplicia dare. Liu. Pour estre mis au sep, et estre tormenté.
    \
        Nomen militiae et ad militiam dare. Liu. Se faire enrouler.
    \
        Nomen dare suo authori dicitur libellus. Ouid. Donner bruit et renommee.
    \
        Nomen alicui rei. Plin. Luy bailler nom, ou imposer.
    \
        Nouitatem vetustis dare. Plin. Faire une vieille chose neufve.
    \
        In nuptias dare. Terent. Bailler en mariage.
    \
        Nuptum dare filiam. Plaut. Bailler sa fille en mariage.
    \
        Obliuioni dare. Liu. Oublier.
    \
        Obsides dare. Caesar. Bailler ostage.
    \
        Obsidio datus alicui. Tacit. Baillé en ostage.
    \
        Obuiam dari. Terent. Estre rencontré.
    \
        Nihil est quod malim, quam illam totam familiam dari mihi obuiam. Terent. Rencontrer.
    \
        Operam. Terent. Mettre peine.
    \
        Operam alicui dare. Plaut. Luy aider.
    \
        Da mihi paulum operae. Terent. Aide moy un petit.
    \
        Ei rei operam dabant. Plaut. Ils ne taschoyent qu'à cela.
    \
        Ne te abduceret, operam dedi. Plaut. J'ay mis peine, J'ay donné ordre que, etc.
    \
        Benigne vt operam detis ad nostrum gregem. Plaut. Que vous nous oyez paisiblement.
    \
        Operam amori et desidiae. Plaut. Estre amoureux et s'addonner à paresse.
    \
        Operam aurium alicui dare. Plaut. L'escouter.
    \
        Operam auscultando. Plaut. Escouter.
    \
        Dare operam fabulae. Plaut. Escouter une fable.
    \
        Operam dare Platoni, et caeteris, pro Discipulum ei esse. Cic. L'ouir et estudier soubs luy, Estre son disciple.
    \
        Operam veteri domino. Plaut. Servir.
    \
        Id operam do vt, etc. Terent. Je mets peine à cela que, etc.
    \
        Operam liberis. Cic. Engendrer enfants.
    \
        Operam malam alicui dare. Plaut. Nuire.
    \
        Operam mutuam. Gell. Aider pour la pareille, A la charge d'en faire autant pour eulx, Prester une corvee.
    \
        Operam promissam. Plaut. Aider comme on a promis.
    \
        Operam rei. Terent. Mettre peine à acquerir des biens.
    \
        Operam sermoni reliquo. Cic. Parachever le reste de quelque propos.
    \
        Operam sermoni alicuius. Plaut. Escouter ce qu'il dit.
    \
        Operam somno. Plaut. Liu. Dormir.
    \
        Dare operam iuris ciuilis studio Q. Scaeuolae. Cic. Apprendre le droict civil soubs Scevola.
    \
        Operam tonsoribus. Suet. Faire accoustrer sa barbe et ses cheveuls et se faire peigner par le barbier.
    \
        Operam virtuti. Cic. Estudier à vertu.
    \
        - da mihi operam, vt Narrem quae volo. Plaut. Laisse moy raconter ce que je veulx.
    \
        Si des operam vt cum ratione insanias. Terent. Si tu mets peine, etc. \ Dabitur opera. Plaut. On y mettra peine.
    \
        Operas in portu dare. Cic. Avoir charge et entendre au faict du peage des ports et passages.
    \
        Operas in scriptura pro magistro. Cic. Entendre au faict de la ferme des forests et herbages pour le fermier.
    \
        Optionem dare. Liu. Donner le cheois.
    \
        Orationem alicui. Plaut. Donner audience, Laisser parler.
    \
        Oratorem. Plaut. Envoyer embassade.
    \
        Osculum dare, Osculari. Plaut. Baiser.
    \
        Se otio dare. Plaut. Se reposer.
    \
        Pacem dare. Plaut. Donner paix.
    \
        Danda palma docto oratori. Cic. Luy fault donner le pris.
    \
        Dare palmam alicui rei. Plin. La priser par dessus une autre.
    \
        Do palmam huic consilio. Terent. Ce conseil est le meilleur, Je luy donne le pris.
    \
        Partes alicui dare. Liu. Luy bailler charge.
    \
        Eloquentia, varietate, copia quam se cunque in partem dedisset, omnium fuit facile princeps. Cic. De quelque part qu'il se tournast.
    \
        Pausam conciliis. Lucret. Donner repos, Mettre fin.
    \
        Pectus dare ensibus. Seneca. Presenter et exposer sa poictrine aux espees.
    \
        In sumptum pecunias. Terent. Pour faire la despence.
    \
        Se in pedes dare. Terent. S'enfuir, Gaigner aux pieds.
    \
        Perniciem alicui dare. Cic. Donner malencontre.
    \
        Nae ego cum illo pignus haud ausim dare. Plaut. Je n'oseroye pas gager contre luy.
    \
        Da pignus, ni nunc peieres. Plaut. Fay gajure à moy que tu te parjures.
    \
        Pignori dare. Plaut. Bailler en gage, Engager.
    \
        Plagas dare. Plaut. Estre fouetté et batu.
    \
        Plausum. Cic. Heurter ou Frapper des pieds, Claquer des mains en signe de faveur.
    \
        Plausum pennis dare. Virgil. Battre des aelles.
    \
        Poculum alicui. Cic. Luy bailler quelque bruvage.
    \
        Poenas. Cic. Estre puni pour quelque meffaict, Comparoir quelque faulte.
    \
        Dedit poenas populo Romano. Cic. Le peuple romain a esté vengé de luy.
    \
        Potestatem. Plaut. Donner povoir et puissance.
    \
        In potestatem. Liu. Livrer entre les mains.
    \
        Potui dare. Celsus. Donner pour bruvages.
    \
        Potum arenti solo. Plin. Arrouser.
    \
        Praecipitem dare. Terent. Ruer du hault en bas, Precipiter.
    \
        In praeceps. Liu. Jecter du hault en bas. Et per translationem, Ruiner et destruire.
    \
        Praecepta dare. Virgil. Donner enseignements et doctrine.
    \
        Praeceptum. Liu. Faire commandement.
    \
        Ad eas res ab Epicuro praecepta dantur. Cic. Enseignements sont donnez.
    \
        In praemium. Liu. Pour remuneration et guerdon.
    \
        Quod praesens, tanquam in manu datur, iucundius est. Cic. Ce qu'on donne et qu'on livre quand et quand.
    \
        Dare praestare. Scaeuola. Bailler et delivrer.
    \
        Prandium. Plaut. Donner à disner.
    \
        Dare precibus alicuius. Plin. iunior. Octroyer la requeste à aucun, Faire quelque chose pour les prieres d'aucun.
    \
        Primas alicui rei dare. Cic. L'estimer la plus excellente de toutes les autres, Luy donner le premier lieu, La priser sur toutes les autres.
    \
        Principatum. Cic. Donner le premier lieu.
    \
        - quod dedit Principium adueniens? Terent. Quelle entree a il faicte?
    \
        Principium alicui rei dare. Lucret. Donner commencement.
    \
        Prolem dare. Virgil. Engendrer lignee.
    \
        Promissa. Catullus. Promettre.
    \
        Prouincias magistratibus, aut iis qui magistratu abierunt. Cic. Assigner et bailler à un d'iceulx le gouvernement de quelque province.
    \
        In publicum aliquid dare. Plin. iunior. Publier.
    \
        Pugnam. Plaut. Donner un assault, et faire quelque fascherie.
    \
        Ad purgationes cloacarum dare. Plin. iunior. Condemner à curer et nettoyer les esgousts de la ville.
    \
        In quaestionem dare seruos dicebatur dominus. Author ad Heren. Quand le maistre anciennement livroit ses serfs, et consentoit qu'on leur baillast la torture pour enquerir la verité de quelque faict concernant l'interest d'autruy.
    \
        Quietem membris dare. Virgil. Donner repos.
    \
        Quieti corpora. Liu. Reposer et dormir.
    \
        Se dare quieti ex labore. Caes. Se reposer apres avoir travaillé.
    \
        Rationem dare. Plaut. Donner le moyen de faire quelque chose.
    \
        Receptum facilem aut celerem. Caesar. Bailler aisee retraicte à gens de guerre.
    \
        Recessum. Caesar. Donner lieu pour reculer.
    \
        Reditum gloriosum alicui. Cic. Donner retour honorable.
    \
        Seruos ad remum dabamus. Liu. Nous fournissions chascun d'un nombre de serfs pour tirer à la rame.
    \
        Requiem nullam dare. Plin. iunior. Ne cesser.
    \
        Responsum dare. Cic. Faire response.
    \
        Risus alicui dare. Horat. Luy donner occasion de rire, le faire rire.
    \
        Oculis ruborem dare. Ouid. Faire rougir.
    \
        Dare in ruborem. Plaut. Faire devenir rouge.
    \
        Ruinam dare. Virgil. Tomber impetueusement.
    \
        Dare saltus. Ouid. Saulter.
    \
        Salutem alicui. Cic. Luy sauver la vie.
    \
        Salutem aduenienti. Plaut. Le saluer.
    \
        Quaenam vnquam ob mortem Myrtili poenis luendis dabitur satietas supplicii? Cic. Quand sera on saoul de, etc.
    \
        Dare se alicui. Terent. Se donner à aucun, et se mettre en sa sauvegarde. C'est aussi se laisser gouverner par aucun, et faire tout ce qu'il vouldra.
    \
        Alicui se dare ad docendum. Cic. Prendre la peine d'enseigner aucun.
    \
        Senatum legatis dare. Liu. Assembler le Senat pour donner audience aux embassadeurs.
    \
        Sententiam dare. Cic. Dire sa sentence.
    \
        Ad sepulturam dare. Cic. Enterrer.
    \
        Se sermonibus vulgi dare. Cic. Tascher à avoir la grace du peuple, et estre haultement loué de luy.
    \
        Se in sermonem aliorum dare familiariter. Cic. Se mesler parmi leur propos.
    \
        Seruandum dare. Terent. Donner en garde, Donner à garder.
    \
        Signum dare. Terent. Faire signe.
    \
        Signum oculis. Plautus, Oculis mihi signum dedit ne se appellarem. Il me feit signe des yeulx que je ne disse point son nom.
    \
        Signum tuba. Caes. Sonner la trompette.
    \
        Signum receptui. Liu. Sonner la retraicte.
    \
        Signi satis dedit, siquid esset quod posset dicere, se tacere non posse. Cic. Il a assez monstré et donné à congnoistre que, etc.
    \
        Silentium dare. Terent. Se taire, Faire silence, Ne faire point de bruit.
    \
        Solatia. Cic. Donner grand soulas et passetemps.
    \
        Se somno dare. Cic. Se mettre à dormir.
    \
        Membra sopori dare. Horat. Dormir.
    \
        Spatium conglobandi se, respirandi, aut docendi aliquem: et ad se colligendum et deliberandum. Liu. Caesar. Cic. Donner le temps et le loisir.
    \
        Speciem indolis clarum dare. Plin. iunior. Donner quelque grand signe et enseigne de bonté naturelle.
    \
        Specimen sui. Liu. Faire preuve de soy.
    \
        Spectandum dare. Plaut. Monstrer à quelqu'un, Bailler à regarder.
    \
        Spem dare. Plaut. Cic. Donner esperance.
    \
        Spiramentum. Plin. Bailler air.
    \
        In splendorem bullas forium dare. Plaut. Les brunir et faire reluire.
    \
        In stipendium pecuniam dare. Caesar. Pour la soulde des gensd'armes.
    \
        Stragem dare, pro Facere. Liu. Faire grande tuerie de gens.
    \
        Studii plurimum in literis dare. Quintil. Mettre grande estude aux lettres.
    \
        Suauium dare. Cic. Atticae meis verbis suauium des. Baise la à ma requeste.
    \
        Supplicium alicui de se dare. Plaut. Estre puni par aucun.
    \
        Suspicionem timoris dare. Caes. Faire semblant qu'on ha crainte, Mettre les gens en souspecon qu'on ha crainte d'eulx.
    \
        Symbolum dare. Terent. Contribuer à l'escot pour sa part avec les autres.
    \
        Da te hodie mihi. Terent. Je te prie fay aujourd'huy à ma fantasie, Fay ce que je vouldray.
    \
        Tempus, menses, diem alicui rei dare. Cic. Employer.
    \
        Tempus colloquio non dare. Caes. N'assigner point jour pour parlementer.
    \
        Nesciebas quam eiusmodi homini raro tempus se daret? Plaut. Combien peu souvent l'opportunite et occasion s'addonnoit.
    \
        Dum tempus datur. Terentius. Ce pendant que nous avons le temps.
    \
        Terga dare. Liu. Monstrer les talons, Tourner le dos et s'enfuir.
    \
        Ad terram dare. Suet. Jecter par terre.
    \
        Testes in aliquem dare. Cic. Produire tesmoings.
    \
        Testem Iouem dare. Plaut. Jurer par Jupiter.
    \
        Testimonium dare. Cic. Porter tesmoignage.
    \
        Testimonium quod ei apud me dederas. Cic. Le tesmoignage que tu m'avois porté de luy.
    \
        In timorem dare. Plaut. Faire peur à quelqu'un, Espovanter.
    \
        Se in tormenta dare. Cic. Aller franchement aux torments.
    \
        Transitum. Liu. Donner passage.
    \
        Tribunali reliquam partem diei dare. Plin. iunior. Employer certaines heures du jour à ouir les plaids, et dire droict, et rendre justice.
    \
        Turbas dare. Plaut. Faire troubles, Fascheries, Grandes crieries.
    \
        Vadem. Cic. Donner caution en matiere capitale de se representer au jour.
    \
        Vbera. Ouid. Allaicter, Donner la mammelle.
    \
        Vela. Ouid. Faire voile.
    \
        Vela in altum dare. liu. Desployer les voiles pour aller en haulte mer.
    \
        Vela dare, per translationem. Cic. Faire voile.
    \
        Ad id, vnde aliquis flatus ostenditur, vela do. Cic. Je fay voile à touts vents.
    \
        Vela indignationi dare. Plin. iunior. Parler de grande vehemence et cholere, et se laisser quasi emporter à son affection.
    \
        Veniam. Plaut. Pardonner.
    \
        Age, da veniam. Terent. Accorde luy sa requeste, Ne le tiens plus en si grand transe.
    \
        Da mihi hanc veniam. Cic. Fay moy ce bien de me laisser, etc. Octroye moy ceste requeste.
    \
        Veniam alicuius diei dare. Liu. Dispenser aucun de povoir faire en un jour, ce qui ne se povoit faire par les loix, Dispenser aucun contre la rigueur d'un jour qui est festé ou ferié.
    \
        Verbera Ponto dare. Ouid. Battre la mer.
    \
        Verba dare alicui. Valer. Flac. Le laisser parler.
    \
        In verba dare recuperatores. Cic. Quaerebant quae in verba recuperatores daret. Ils demandoyent la teneur de la commission addressant à ceulx qui devoyent congnoistre de la cause.
    \
        Verba alicui dare. Plaut. Paistre aucun de parolles et le tromper.
    \
        Viam. Plaut. Liu. Faire voye.
    \
        Dare viam, per translationem. Cic. Donner le moyen.
    \
        In viam se dare. Cic. Se mettre en chemin, S'acheminer.
    \
        Victum dare. Plaut. Donner à manger.
    \
        In vincula dare. Liu. Mettre en prison.
    \
        Vitio dare. Cic. Blasmer ou reprendre.
    \
        Voces dare. Ouid. Parler, Prononcer parolles.
    \
        Alicui voluptatem. Plaut. Resjouir aucun et bailler esbat.
    \
        Voluptatibus se dare. Cic. S'addonner à voluptez.
    \
        Vsum nominis dare. Ouid. Permettre qu'on use de quelque nom.
    \
        Vsuram horae gladiatori isti ad viuendum non dedissem. Cic. Je ne l'eusse pas laissé vivre une heure.
    \
        Vsuram lucis dare. Cic. Laisser vivre aucun, Ne le tuer point.
    \
        Vtendum aliquid dare. Plaut. Prester quelque chose.
    \
        Vxorem alicui dare. Terent. Luy bailler sa fille ou parente à femme.
    \
        Datum. Teren. Est istuc datum profecto, vt grata mihi sint quae facio omnia. C'est un don que Dieu m'a donné, etc.
    \
        Datum III Idus Iunii. Cic. Donné le, etc. ou Ces lettres furent donnees aux messagiers le, etc.
    \
        Siccine oportet ire amicos homini amanti operam datum? Plaut. L'aider en ceste maniere?
    \
        Quantum mihi cernere datur. Plin. iunior. Autant que je puis veoir, Selon que je puis veoir et juger.
    \
        Si dabitur. Quintil. Si je puis, S'il m'est permis.

    Dictionarium latinogallicum > do

  • 12 opprimo

    opprimo, ĕre, pressi, pressum - tr. - [st2]1 [-] presser, comprimer, serrer. [st2]2 [-] écraser, étouffer, accabler, charger, abattre, opprimer, réduire, anéantir, détruire (au pr. et au fig.). [st2]3 [-] tomber, s'abattre, s'écrouler. [st2]4 [-] prendre au dépourvu, surprendre, assaillir. [st2]5 [-] renfermer, cacher, dissimuler.    - os opprime, Plaut.: tais-toi.    - classem opprimere, Cic.: engloutir des vaisseaux.    - operam dedi ut..., verum oppressit, Plaut.: j'ai tout fait pour..., mais il a eu le dessus.    - quoties nox oppressit! Cic.: que de fois la nuit est venue le surprendre!    - opprimere iram, Sall.: dissimuler sa colère.    - quod studiosius opprimitur, Cic.: ce qu'on cache avec soin.
    * * *
    opprimo, ĕre, pressi, pressum - tr. - [st2]1 [-] presser, comprimer, serrer. [st2]2 [-] écraser, étouffer, accabler, charger, abattre, opprimer, réduire, anéantir, détruire (au pr. et au fig.). [st2]3 [-] tomber, s'abattre, s'écrouler. [st2]4 [-] prendre au dépourvu, surprendre, assaillir. [st2]5 [-] renfermer, cacher, dissimuler.    - os opprime, Plaut.: tais-toi.    - classem opprimere, Cic.: engloutir des vaisseaux.    - operam dedi ut..., verum oppressit, Plaut.: j'ai tout fait pour..., mais il a eu le dessus.    - quoties nox oppressit! Cic.: que de fois la nuit est venue le surprendre!    - opprimere iram, Sall.: dissimuler sa colère.    - quod studiosius opprimitur, Cic.: ce qu'on cache avec soin.
    * * *
        Opprimo, opprimis, pe. corr. oppressi, oppressum, opprimere. Ci. Fort fouler et grever, Fouler en telle sorte qu'on n'en puisse relever, Opprimer, Oppresser, Accabler, Accraventer.
    \
        Os opprime. Terent. Ferme, ou Clos luy la bouche.
    \
        Opprimi aere alieno. Cic. Estre fort grevé de debtes.
    \
        Opprimere animos formidine. Cic. Les fort effrayer, Assopir.
    \
        Opprimere bellum exortum. Cic. Assopir, Esteindre.
    \
        Nisi orientem illum ignem oppressissent. Liu. S'ils n'eussent assopi et esteinct.
    \
        Opprimere improuiso. Liu. Prendre à desprouveu, Accabler, Surprendre, Prendre au pied levé, Prendre au bric, Prendre à son mal à poinct, Prendre en sursault.
    \
        Opprimere incautos. Liu. Se ruer de touts costez sur eulx, et les surprendre.
    \
        Inuidia opprimi. Cic. Estre fort hay, ou Avoir fort mauvais bruit.
    \
        Iudicio opprimere. Cic. Destruire par voye de justice.
    \
        Mentionem aliquam opprimere. Liu. Faire cesser quelque propos, Assopir, Faire qu'il n'en soit jamais nouvelles, que jamais n'en soit parlé.
    \
        Plerosque, nec_opinantes oppressimus, qui occisi, captique sunt. Cic. Nous les avons surprins.
    \
        Nox certamina coepta oppressit. Liu. A surprins et faict cesser.
    \
        Occasionem opprimere. Plaut. Faire perdre une occasion.
    \
        Orationem alicuius opprimere. Cic. Faire taire aucun, qu'il ne die plus mot, Assopir son propos.
    \
        Pede opprimere. Cato. Fouler au pied, Petteler, Trepiner.
    \
        Ruina opprimi. Cic. Estre accablé de quelque chose qui chet sur nous, ou escaché et accraventé.
    \
        Somnus oppressit eum. Terent. Le sommeil l'a assopi.
    \
        Oppressus graui somno. Liu. Assommé, ou applommé de somme.
    \
        Haec te tertia iam epistola ante oppressit, quam tu schedulam aut literam. Cic. T'a surprins et t'a esté rendue, T'a prevenu.
    \
        Opprimere aliquem consilio. Cic. Venir au dessus d'aucun par sa sagesse.

    Dictionarium latinogallicum > opprimo

  • 13 redeo

    rĕdĕo, īre, ĭī (qqf. īvī), ĭtum - intr. - [st2]1 [-] revenir, retourner, être de retour. [st2]2 [-] aboutir à, arriver à, en venir à, se tourner en, passer à (tel ou tel état). [st2]3 [-] appartenir à, échoir à, revenir à, être dévolu à. [st2]4 [-] revenir (comme produit), être le revenu de, produire, rapporter.    - arch. redinunt = redeunt Enn. d. Fest. 286 ; P. Fest. 287 --- fut. exceptionnel redies, rediet Apul. M. 6, 17; Sen. Ben. 1, 2, 3 --- formes sync. habituelles redistis, redisset, redisse, etc.    - e provincia redire: revenir de la province.    - a foro redire: revenir du forum.    - exsilio redire: revenir d'exil.    - Romam redire: revenir à Rome.    - ab aliquo redire: revenir d'auprès de qqn.    - reditum est, Nep.: on revint.    - cum aliquo in gratiam redire: se réconcilier avec qqn.    - manerent indutiae interea dum ab illo rediri posset, Caes. BC. 3, 16, 5: on devait maintenir l’armistice jusqu'à ce qu’on pût revenir d'auprès de lui.    - redire ad se atque ad mores suos, Cic. Div. in Caecil. 17.57: reprendre sa nature et son caractère.    - redire ad se, Cic. Att. 7, 3, 8: redevenir soi-même.    - redire ad se, Ter. Ad. 5, 3, 8 revenir à soi, reprendre ses sens.    - redire in gratiam cum libris, Cic.: se remettre à l'étude.    - redire animo, Cic.: revenir en tête, revenir à la mémoire.    - ad neminem unum summa imperii redit, Caes. BC. 3, 18, 2: le pouvoir suprême ne revient à personne en particulier.    - pilis missis ad gladios redierunt, Caes. BC. 3, 93, 2: après avoir lancé leurs javelots, ils en vinrent aux épées.    - ad ineptias redis, Cic. Tusc. 2, 29: tu en reviens à tes sottises.    - redire ad rem: revenir au sujet.
    * * *
    rĕdĕo, īre, ĭī (qqf. īvī), ĭtum - intr. - [st2]1 [-] revenir, retourner, être de retour. [st2]2 [-] aboutir à, arriver à, en venir à, se tourner en, passer à (tel ou tel état). [st2]3 [-] appartenir à, échoir à, revenir à, être dévolu à. [st2]4 [-] revenir (comme produit), être le revenu de, produire, rapporter.    - arch. redinunt = redeunt Enn. d. Fest. 286 ; P. Fest. 287 --- fut. exceptionnel redies, rediet Apul. M. 6, 17; Sen. Ben. 1, 2, 3 --- formes sync. habituelles redistis, redisset, redisse, etc.    - e provincia redire: revenir de la province.    - a foro redire: revenir du forum.    - exsilio redire: revenir d'exil.    - Romam redire: revenir à Rome.    - ab aliquo redire: revenir d'auprès de qqn.    - reditum est, Nep.: on revint.    - cum aliquo in gratiam redire: se réconcilier avec qqn.    - manerent indutiae interea dum ab illo rediri posset, Caes. BC. 3, 16, 5: on devait maintenir l’armistice jusqu'à ce qu’on pût revenir d'auprès de lui.    - redire ad se atque ad mores suos, Cic. Div. in Caecil. 17.57: reprendre sa nature et son caractère.    - redire ad se, Cic. Att. 7, 3, 8: redevenir soi-même.    - redire ad se, Ter. Ad. 5, 3, 8 revenir à soi, reprendre ses sens.    - redire in gratiam cum libris, Cic.: se remettre à l'étude.    - redire animo, Cic.: revenir en tête, revenir à la mémoire.    - ad neminem unum summa imperii redit, Caes. BC. 3, 18, 2: le pouvoir suprême ne revient à personne en particulier.    - pilis missis ad gladios redierunt, Caes. BC. 3, 93, 2: après avoir lancé leurs javelots, ils en vinrent aux épées.    - ad ineptias redis, Cic. Tusc. 2, 29: tu en reviens à tes sottises.    - redire ad rem: revenir au sujet.
    * * *
        Redeo, redis, rediui, et frequentius redii, reditum, pe. corr. redire. Terent. Retourner, Revenir en quelque lieu.
    \
        Redire retrorsum. Plin. Retourner en arriere.
    \
        Domum redeunt. Ouid. Ils retournent en la maison.
    \
        Non vnquam grauis aere domum mihi dextra redibat. Virg. Je ne rapportoye jamais gueres d'argent.
    \
        Redire pedibus. Cic. Retourner à pied.
    \
        Quid si redeo ad illos qui aiunt, Quid si nunc caelum ruat? Terent. Que dirois tu, si je te disoye ce que aucuns dient, etc.
    \
        Atque (vt ad me redeam) meministis, etc. Cic. Pour retourner à mon propos.
    \
        Illuc quaeso redi quo coepisti. Terent. Retourne à ton premier propos.
    \
        Animus mihi rediit. Terent. Le courage m'est revenu.
    \
        Redit animo haec res. Plin. iunior. Il me souvient de, etc.
    \
        In concordiam redire. Plaut. Se raccorder et rallier.
    \
        In fidem alicuius redire. Liu. Se remettre en l'obeissance d'aucun.
    \
        In gratiam cum aliquo redire. Cic. Se reconcilier avec aucun, Se remettre et rentrer en grace.
    \
        Redit ad te haereditas. Terent. Te revient.
    \
        Ad ingenium redire. Terent. Retourner à sa nature, Faire comme paravant.
    \
        In memoriam redire. Terent. Se souvenir.
    \
        His ipsis legendis redeo in memoriam mortuorum. Cic. Il me souvient des morts.
    \
        Menti singula redeunt. Valer. Flac. Tout me revient en memoire.
    \
        Nihil ad me redit ex his. Cic. Il ne m'en vient nul prouffit.
    \
        Redire in ordines dicuntur milites. Liu. Se remettre en ordre.
    \
        Vt ad pauca redeam. Terent. Pour le faire court.
    \
        Mitte, ad rem redi. Terent. Retourne à ton propos.
    \
        Pene in eum locum res rediit, vt si omnes cuperent, etc. Terent. La chose est venue en tel estat, que si, etc.
    \
        - adeo res rediit, Siquis quid reddit, magna habenda est gratia. Terent. La chose est venue jusques là, que si aucun, etc.
    \
        Rediit mihi res ad restim, siue ad rastros. Terent. Mes besongnes se sont si mal portees, que je suis prest à m'aller pendre, ou à cercher et querir mon pain.
    \
        Redire in musteum saporem. Plin. Retourner en sa premiere saveur.
    \
        Ad se redire. Cic. Revenir à soy, Reprendre courage, Reprendre ses esprits, Reprendre son haleine, Penser à soy, Retourner à son bon sens.
    \
        Ad se, et ad mores suos redire. Cic. Retourner à sa nature et à sa coustume, Faire comme paravant.
    \
        Redire in rectam semitam siue in viam. Plaut. Terent. Se remettre à bien vivre, Devenir homme de bien, Se radresser à bien faire.
    \
        Redit ad te summa imperii. Caesar. La souveraineté de la principaulté de l'empire retourne à toy.
    \
        Ad suum vestitum redire. Cic. Reprendre ses premiers habits.
    \
        Redire viam. Cic. Retourner.
    \
        Cato denos culeos redire ex iugeribus scripsit. Pli. Qu'il en revient ou provient.
    \
        Reditur, pen. prod. Impersonale. Liu. Romam reditum est. On s'en est retourné, ou revenu à Rome.

    Dictionarium latinogallicum > redeo

  • 14 fluctuo

    fluctŭo, āvi, ātum, or (perh. not anteAug.) fluctŭor, ātus, 1 (pleraque utroque modo efferuntur:

    fluctuatur, fluctuat,

    Quint. 9, 3, 7), v. n. [fluctus], to move in the manner of waves, i. e. to wave, rise in waves, undulate, to move to and fro, be driven hither and thither (class.; esp. freq. in the trop. signif.; cf.: fluo, fluito).
    I.
    Lit.
    (α).
    Form fluctuo:

    nunc valide fluctuat mare,

    Plaut. Rud. 2, 1, 14:

    ita fluctuare video vehementer mare,

    id. ib. 4, 1, 12;

    4, 2, 11: quadriremem in salo fluctuantem reliquerat,

    Cic. Verr. 2, 5, 35, § 91:

    quid tam commune quam mare fluctuantibus, litus ejectis?

    id. Rosc. Am. 26, 72:

    agebatur huc illuc Galba vario turbae fluctuantis impulsu,

    Tac. H. 1, 40; cf. Gell. 10, 6, 2:

    fluctuet aër,

    Lucr. 6, 367: directaeque acies ac late fluctuat omnis Aere renidenti tellus, waves (in the light) with gleaming brass, Verg. G. 2, 281:

    fluctuant insulae,

    Plin. 2, 95, 96, § 209:

    seges,

    Sen. Herc. Fur. 699.—In mal. part., Arn. 2, 73; Auct. Priap. 19, 4; cf. fluctus, I. —
    (β).
    Form fluctuor:

    deprehensi in mari Syrtico modo in sicco relinquuntur, modo fluctuantur,

    are driven about by the waves, Sen. Vit. Beat. 14:

    Delos diu fluctuata,

    Plin. 4, 12, 22, § 66:

    quaedam insulae semper fluctuantur,

    id. 2, 94, 95, § 209 Jan.:

    lignum in longitudinem fluctuatur,

    i. e. floats about, id. 16, 38, 73, § 186:

    lapidem e Scyro insula integrum fluctuari tradunt, eundem comminutum mergi,

    id. 36, 16, 26, § 130.—
    II.
    Trop., to be restless, unquiet, uncertain, doubtful; to rage, swell; to waver, hesitate, vacillate, fluctuate.
    (α).
    Form fluctuo: Eu. Potin, ut animo sis tranquillo? Ch. Quid si animus fluctuat? Plaut. Merc. 5, 2, 49; cf.:

    animo nunc huc, nunc fluctuat illuc,

    Verg. A. 10, 680:

    mens animi tantis fluctuat ipsa malis,

    Cat. 65, 4:

    magnis curarum fluctuat undis,

    id. 64, 62; cf.:

    magnoque irarum fluctuat aestu,

    Verg. A. 4, 532; Anthol. Lat. 1, 178, 150:

    fluctuat ira intus,

    Verg. A. 12, 527:

    irarum fluctuat aestu,

    id. ib. 4, 564; so, curarum, 8, 19; Lucr. 4, 1077; Cat. 64, 62:

    ingenti Telamon fluctuat ira,

    Val. Fl. 3, 637:

    fluctuante rege inter spem metumque,

    Liv. 42, 59, 8:

    totam aciem suo pavore fluctuantem, etc.,

    Curt. 3, 10, 6:

    in suo decreto,

    Cic. Ac. 2, 9, 29:

    fluctuantem sententiam confirmare,

    id. Att. 1, 20, 2:

    genus orationis, quod appellamus fluctuans et dissolutum, eo quod sine nervis et articulis fluctuat huc et illuc,

    Auct. Her. 4, 11, 16:

    omnia et citata et fluctuantia,

    Sen. Contr. 3, 19.—
    (β).
    Form fluctuor:

    utrius populi mallet victoriam esse, fluctuatus animo fuerat,

    Liv. 23, 33, 3:

    fluctuatus animo est, utrum, etc.,

    id. 32, 13, 4; 36, 10, 4; Curt. 4, 12, 21; Val. Max. 8, 1, 2: vita fluctuatur per adversa et difficilia, Sen. Ep. [p. 762] 111: semper inter spem et metum fluctuari, Aug. ap. Suet. Claud. 4:

    ambrosia (herba) vagi nominis est et circa alias herbas fluctuati,

    Plin. 27, 4, 11, § 28.

    Lewis & Short latin dictionary > fluctuo

  • 15 fluctuor

    fluctŭo, āvi, ātum, or (perh. not anteAug.) fluctŭor, ātus, 1 (pleraque utroque modo efferuntur:

    fluctuatur, fluctuat,

    Quint. 9, 3, 7), v. n. [fluctus], to move in the manner of waves, i. e. to wave, rise in waves, undulate, to move to and fro, be driven hither and thither (class.; esp. freq. in the trop. signif.; cf.: fluo, fluito).
    I.
    Lit.
    (α).
    Form fluctuo:

    nunc valide fluctuat mare,

    Plaut. Rud. 2, 1, 14:

    ita fluctuare video vehementer mare,

    id. ib. 4, 1, 12;

    4, 2, 11: quadriremem in salo fluctuantem reliquerat,

    Cic. Verr. 2, 5, 35, § 91:

    quid tam commune quam mare fluctuantibus, litus ejectis?

    id. Rosc. Am. 26, 72:

    agebatur huc illuc Galba vario turbae fluctuantis impulsu,

    Tac. H. 1, 40; cf. Gell. 10, 6, 2:

    fluctuet aër,

    Lucr. 6, 367: directaeque acies ac late fluctuat omnis Aere renidenti tellus, waves (in the light) with gleaming brass, Verg. G. 2, 281:

    fluctuant insulae,

    Plin. 2, 95, 96, § 209:

    seges,

    Sen. Herc. Fur. 699.—In mal. part., Arn. 2, 73; Auct. Priap. 19, 4; cf. fluctus, I. —
    (β).
    Form fluctuor:

    deprehensi in mari Syrtico modo in sicco relinquuntur, modo fluctuantur,

    are driven about by the waves, Sen. Vit. Beat. 14:

    Delos diu fluctuata,

    Plin. 4, 12, 22, § 66:

    quaedam insulae semper fluctuantur,

    id. 2, 94, 95, § 209 Jan.:

    lignum in longitudinem fluctuatur,

    i. e. floats about, id. 16, 38, 73, § 186:

    lapidem e Scyro insula integrum fluctuari tradunt, eundem comminutum mergi,

    id. 36, 16, 26, § 130.—
    II.
    Trop., to be restless, unquiet, uncertain, doubtful; to rage, swell; to waver, hesitate, vacillate, fluctuate.
    (α).
    Form fluctuo: Eu. Potin, ut animo sis tranquillo? Ch. Quid si animus fluctuat? Plaut. Merc. 5, 2, 49; cf.:

    animo nunc huc, nunc fluctuat illuc,

    Verg. A. 10, 680:

    mens animi tantis fluctuat ipsa malis,

    Cat. 65, 4:

    magnis curarum fluctuat undis,

    id. 64, 62; cf.:

    magnoque irarum fluctuat aestu,

    Verg. A. 4, 532; Anthol. Lat. 1, 178, 150:

    fluctuat ira intus,

    Verg. A. 12, 527:

    irarum fluctuat aestu,

    id. ib. 4, 564; so, curarum, 8, 19; Lucr. 4, 1077; Cat. 64, 62:

    ingenti Telamon fluctuat ira,

    Val. Fl. 3, 637:

    fluctuante rege inter spem metumque,

    Liv. 42, 59, 8:

    totam aciem suo pavore fluctuantem, etc.,

    Curt. 3, 10, 6:

    in suo decreto,

    Cic. Ac. 2, 9, 29:

    fluctuantem sententiam confirmare,

    id. Att. 1, 20, 2:

    genus orationis, quod appellamus fluctuans et dissolutum, eo quod sine nervis et articulis fluctuat huc et illuc,

    Auct. Her. 4, 11, 16:

    omnia et citata et fluctuantia,

    Sen. Contr. 3, 19.—
    (β).
    Form fluctuor:

    utrius populi mallet victoriam esse, fluctuatus animo fuerat,

    Liv. 23, 33, 3:

    fluctuatus animo est, utrum, etc.,

    id. 32, 13, 4; 36, 10, 4; Curt. 4, 12, 21; Val. Max. 8, 1, 2: vita fluctuatur per adversa et difficilia, Sen. Ep. [p. 762] 111: semper inter spem et metum fluctuari, Aug. ap. Suet. Claud. 4:

    ambrosia (herba) vagi nominis est et circa alias herbas fluctuati,

    Plin. 27, 4, 11, § 28.

    Lewis & Short latin dictionary > fluctuor

  • 16 monumentum

    mŏnŭmentum ( mŏnĭm-), i, n. [moneo), that which preserves the remembrance of any thing, a memorial, a monument; esp. of buildings, statues, galleries, tombs erected to perpetuate the remembrance of a person or thing; cf. Paul. ex Fest. p. 139 Müll.
    I.
    Lit. (class.):

    statuam dare auream Solidam faciundam, quae siet factis monumentum suis,

    Plaut. Curc. 3, 72:

    monimenti causā,

    Cic. Rosc. Am. 50, 146:

    monumento ut esset,

    Liv. 8, 11, 16:

    vitiorum,

    Cic. Verr. 1, 4, 12:

    Marcelli et Africani,

    id. ib. 2, 1, 4, §

    11: in Mamertino solo foederato atque pacato monumentum istius, crudelitatis constitutum est,

    id. ib. 2, 4, 11, § 26: ego, quae monumenti ratio sit, nomine ipso admoneor, ad memoriam magis spectare debet posteritatis, quam ad praesentis temporis gratiam, Cic. Fragm. ap. Non. 32, 18:

    placet mihi, legionis Martiae militibus monumentum fieri quam amplissimum,

    id. Phil. 14, 12, 41; plur. excellent:

    quod in monumentis majorum suorum sit interfectus (Clodius),

    i. e. on the Via Appia, Cic. Mil. 7, 17; Tac. A. 4, 7:

    pecunias monumentaque, quae ex fano Herculis collata erant,

    memorials, votive offerings, images, Caes. B. C. 2, 21:

    monimenta, quae in sepulcris: et ideo secundum viam, quo praetereuntes admoneant, et se fuisse, et illos esse mortales,

    Varr. L. L. 6, § 45 Müll.:

    regis,

    Hor. C. 1, 2, 15:

    Marii,

    the temple built by him, Cic. Div. 1, 28, 59;

    of the temple of Castor,

    id. Verr. 1, 50, 13:

    senatūs,

    the house of Cicero, built by order of the Senate, id. Fam. 1, 9, 15.—
    B.
    In partic.
    1.
    A sepulchral monument, a sepulchre, tomb (syn.: sepulcrum, tumulus; class.): marmoreum, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 12:

    sepulcri,

    Nep. Dion. 10;

    and without sepulcri: sepultus est in monumento avunculi sui,

    family tomb, sepulchre, Nep. Att. 22, 4.—
    2.
    Of written works, monuments, or records:

    exegi monumentum aere perennius,

    Hor. C. 3, 30, 1: monumenta rerum gestarum, books of history, chronicles, Cic. de Or. 1, 46, 201:

    annalium,

    the monuments of history, id. Rab. Post. 16, 43:

    commendare aliquid monumentis,

    memoirs, id. Fam. 5, 12, 1:

    liber monumenti,

    Vulg. Mal. 3, 16.—
    C.
    Transf., a remembrancer, a mark, token, or means of recognition, Ter. Eun. 4, 6, 16:

    vos monimentis commonefaciam bubulis,

    Plaut. Stich. 1, 2, 6.—
    II.
    Trop.:

    at illa laus est, magno in genere... liberos hominem educare, generi monumentum et sibi,

    Plaut. Mil. 3, 1, 110:

    monumentum laudis,

    a memorial, Cic. Cat. 3, 11, 26:

    clementiae,

    id. Deiot. 14, 40:

    furtorum,

    id. Verr. 2, 2, 72, § 177:

    amoris,

    Verg. A. 5, 538.

    Lewis & Short latin dictionary > monumentum

  • 17 premo

    prĕmo, essi, essum, 3, v. a. [etym. dub.; cf. prelum], to press (class.).
    I.
    Lit.:

    pede pedem alicui premere,

    Plaut. As. 4, 1, 30:

    et trepidae matres pressere ad pectora natos,

    Verg. A. 7, 518:

    veluti qui sentibus anguem Pressit humi nitens,

    id. ib. 2, 379:

    novercae Monstra manu premens,

    id. ib. 8, 288:

    pressit et inductis membra paterna rotis,

    i. e. drove her chariot over her father's body, Ov. Ib. 366:

    trabes Hymettiae Premunt columnas,

    press, rest heavily upon them, Hor. C. 2, 18, 3:

    premere terga genu alicujus,

    Ov. Am. 3, 2, 24:

    ubera plena,

    i. e. to milk, id. F. 4, 769:

    vestigia alicujus,

    to tread in, to follow one's footsteps, Tac. A. 2, 14:

    nudis pressit qui calcibus anguem,

    Juv. 1, 43:

    dente frena,

    to bite, to champ, Ov. M. 10, 704:

    ore aliquid,

    to chew, eat, id. ib. 5, 538; cf.:

    aliquid morsu,

    Lucr. 3, 663:

    presso molari,

    with compressed teeth, Juv. 5, 160:

    pressum lac,

    i. e. cheese, Verg. E. 1, 82.—In mal. part.:

    Hister Peucen premerat Antro,

    forced, Val. Fl. 8, 256:

    uxorem,

    Suet. Calig. 25.—Of animals:

    feminas premunt galli,

    Mart. 3, 57, 17.—
    B.
    Transf.
    1.
    Poet., to bear down upon, to touch:

    premere litora,

    Ov. M. 14, 416:

    litus,

    to keep close to the shore, Hor. C. 2, 10, 3:

    aëra,

    i. e. to fly, Luc. 7, 835.—
    2.
    Poet., to hold fast, hold, firmly grasp:

    premere frena manu,

    Ov. M. 8, 37:

    ferrum,

    to grasp, Sil. 5, 670:

    capulum,

    id. 2, 615.—
    3.
    Poet., to press a place with one's body, i. e. to sit, stand, lie, fall, or seat one's self on any thing:

    toros,

    Ov. H. 12, 30:

    sedilia,

    id. M. 5, 317:

    hoc quod premis habeto,

    id. ib. 5, 135:

    et pictam positā pharetram cervice premebat,

    id. ib. 2, 421:

    humum,

    to lie on the ground, id. Am. 3, 5, 16; cf. id. F. 4, 844:

    frondes tuo premis ore caducas,

    id. M. 9, 650; Sen. Hippol. 510.—
    4.
    To cover, to conceal by covering (mostly poet.):

    aliquid terrā,

    to conceal, bury in the earth, Hor. Epod. 1, 33:

    nonumque prematur in annum,

    kept back, suppressed, id. A. P. 388:

    omne lucrum tenebris alta premebat humus,

    Ov. Am. 3, 8, 36:

    ossa male pressa,

    i. e. buried, id. Tr. 5, 3, 39; Plin. 2, 79, 81, § 191; hence, to crown, to cover or adorn with any thing:

    ut premerer sacrā lauro,

    Hor. C. 3, 4, 18:

    molli Fronde crinem,

    Verg. A. 4, 147:

    canitiem galeā,

    id. ib. 9, 612:

    mitrā capillos,

    Ov. F. 4, 517; cf. Verg. A. 5, 556.—
    5.
    To make, form, or shape any thing by pressing ( poet.):

    quod surgente die mulsere horisque diurnis, Nocte premunt,

    they make into cheese, Verg. G. 3, 400:

    os fingit premendo,

    id. A. 6, 80:

    caseos,

    id. E. 1, 35:

    mollem terram,

    Vulg. Sap. 15, 7; Calp. Ecl. 5, 34.—
    6.
    To press hard upon, bear down upon, to crowd, pursue closely:

    hostes de loco superiore,

    Caes. B. G. 7, 19:

    Pompeiani nostros premere et instare coeperunt,

    id. B. C. 3, 46:

    hac fugerent Graii, premeret Trojana juventus,

    Verg. A. 1, 467:

    Pergamenae naves cum adversarios premerent acrius,

    Nep. Hann. 11, 5:

    hinc Rutulus premit, et murum circumsonat armis,

    Verg. A. 8, 473:

    obsidione urbem,

    Caes. B. G. 7, 32.—Of the pursuit or chase of animals:

    ad retia cervum,

    Verg. G. 3, 413:

    spumantis apri cursum clamore,

    id. A. 1, 324:

    bestias venatione,

    Isid. 10, 282.—
    7.
    To press down, burden, load, freight:

    nescia quem premeret,

    on whose back she sat, Ov. M. 2, 869:

    tergum equi,

    id. ib. 8, 34;

    14, 343: et natat exuviis Graecia pressa suis,

    Prop. 4, 1, 114 (5, 1, 116):

    pressae carinae,

    Verg. G. 1, 303:

    pressus membra mero,

    Prop. 2, 12 (3, 7), 42:

    magno et gravi onere armorum pressi,

    Caes. B. G. 4, 24:

    auro phaleras,

    to adorn, Stat. Th. 8, 567.—
    8.
    To press into, force in, press upon:

    (caprum) dentes in vite prementem,

    Ov. F. 1, 355:

    presso sub vomere,

    Verg. G. 2, 356; cf.:

    presso aratro,

    Tib. 4, 1, 161:

    alte ensem in corpore,

    Stat. Th. 11, 542:

    et nitidas presso pollice finge comas,

    Prop. 3, 8 (4, 9), 14:

    et cubito remanete presso,

    leaning upon, Hor. C. 1, 27, 8. —
    b.
    To make with any thing ( poet.):

    aeternā notā,

    Ov. F. 6, 610:

    littera articulo pressa tremente,

    id. H. 10, 140:

    multā via pressa rotā,

    id. ib. 18, 134.—
    9.
    To press down, let down, cause to sink down, to lower:

    nec preme, nec summum molire per aethera currum,

    Ov. M. 2, 135:

    humanaeque memor sortis, quae tollit eosdem, Et premit,

    id. Tr. 3, 11, 67:

    mundus ut ad Scythiam Rhiphaeasque arduus arces Consurgit, premitur Libyae devexus in Austros,

    sinks down, Verg. G. 1, 240; Sen. Herc. Fur. 155. —
    b.
    In partic.
    (α).
    To set, plant:

    virgulta per agros,

    Verg. G. 2, 346; 26.—
    (β).
    To make or form by pressing down, to make any thing deep, to dig:

    vestigio leviter presso,

    Cic. Verr. 2, 4, 24, § 53; cf.

    (trop.): vestigia non pressa leviter, sed fixa,

    id. Sest. 5, 13:

    sulcum premere,

    to draw a furrow, Verg. A. 10, 296:

    fossam transversam, inter montes pressit (al. percussit),

    Front. Strat. 1, 5:

    fossa pressa,

    Plin. Ep. 10, 69, 4:

    cavernae in altitudinem pressae,

    Curt. 5, 1, 28.—
    (γ).
    To strike to the ground, to strike down:

    tres famulos,

    Verg. A. 9, 329:

    paucos,

    Tac. H. 4, 2.—
    10.
    To press closely, compress, press together, close:

    oculos,

    Verg. A. 9, 487:

    alicui fauces,

    Ov. M. 12, 509:

    laqueo collum,

    to strangle, Hor. Ep. 1, 16, 37:

    angebar ceu guttura forcipe pressus,

    Ov. M. 9, 78:

    presso gutture,

    compressed, Verg. G. 1, 410; cf.:

    siquidem unius praecordia pressit ille (boletus) senis,

    i. e. stopped his breath, Juv. 6, 621:

    quibus illa premetur Per somnum digitis,

    choked, id. 14, 221:

    amplexu presso,

    united, in close embrace, Sen. Oedip. 192:

    oscula jungere pressa,

    to exchange kisses, Ov. H. 2, 94; so,

    pressa basia,

    Mart. 6, 34, 1:

    presso gradu incedere,

    in close ranks, foot to foot, Liv. 28, 14:

    pede presso,

    id. 8, 8.—
    b.
    In partic.
    (α).
    To shorten, tighten, draw in:

    pressis habenis,

    Verg. A. 11, 600 (cf.:

    laxas dure habenas,

    id. ib. 1, 63).—
    (β).
    To keep short, prune:

    Calenā falce vitem,

    Hor. C. 1, 31, 9:

    luxuriem falce,

    Ov. M. 14, 628:

    falce premes umbras (i. e. arbores umbrantes),

    Verg. G. 1, 157; 4, 131:

    molle salictum,

    Calp. Ecl. 5, 110.—
    (γ).
    To check, arrest, stop:

    premere sanguinem,

    Tac. A. 15, 64:

    vestigia pressit,

    Verg. A. 6, 197:

    attoniti pressere gradum,

    Val. Fl. 2, 424 ' dixit, pressoque obmutuit ore, was silent, Verg. A. 6, 155.—
    11.
    To press out, bring out by pressure:

    tenerā sucos pressere medullā,

    Luc. 4, 318; cf.: (equus) collectumque fremens volvit sub naribus ignem, Verg. ap. Sen. Ep. 95, 68, and id. G. 3, 85 Rib.—
    12.
    To frequent: feci ut cotidie praesentem me viderent, habitavi in [p. 1441] oculis, pressi forum, Cic. Planc. 27, 66.—
    II.
    Trop.
    A.
    To press, press upon, oppress, overwhelm, weigh down; to urge, drive, importune, pursue, to press close or hard, etc. (class.):

    ego istum pro suis factis pessumis pessum premam,

    Plaut. Most. 5, 2, 49 Lorenz ad loc.:

    quae necessitas eum tanta premebat, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 34, 97:

    ea, quae premant, et ea, quae impendeant,

    id. Fam. 9, 1, 2:

    aerumnae, quae me premunt,

    Sall. J. 14, 22:

    pressus gravitate soporis,

    bound by heavy, deep sleep, Ov. M. 15, 21:

    cum aut aere alieno, aut magnitudine tributorum, aut injuriā potentium premuntur,

    Caes. B. G. 6, 13:

    invidia et odio populi premi,

    Cic. de Or. 1, 53, 228:

    premi periculis,

    id. Rep. 1, 6, 10:

    cum a me premeretur,

    id. Verr. 2, 1, 53, § 139; cf.:

    aliquem verbo,

    id. Tusc. 1, 7, 13:

    criminibus veris premere aliquem,

    Ov. M. 14, 401:

    cum a plerisque ad exeundum premeretur, exire noluit,

    was pressed, urged, importuned, Nep. Ages. 6, 1:

    a Pompeii procuratoribus sescentis premi coeptus est,

    Cic. Att. 6, 1, 3: numina nulla premunt;

    mortali urgemur ab hoste,

    Verg. A. 10, 375:

    premere reum voce, vultu,

    Tac. A. 3, 67:

    crimen,

    to pursue obstinately, Quint. 7, 2, 12:

    confessionem,

    to force a confession from one, id. 7, 1, 29:

    argumentum etiam atque etiam,

    to pursue steadily, Cic. Tusc. 1, 36, 88:

    ancipiti mentem formidine pressus,

    Verg. A. 3, 47:

    maerore pressa,

    Sen. Oct. 103:

    veritate pressus negare non potuit,

    overcome, overpowered, Lact. 4, 13.—
    B.
    Transf.
    1.
    To repress, hide, conceal (mostly poet.):

    dum nocte premuntur,

    Verg. A. 6, 827:

    curam sub corde,

    id. ib. 4, 332:

    odium,

    Plin. Pan. 62:

    iram,

    Tac. A. 6, 50:

    pavorem et consternationem mentis vultu,

    id. ib. 13, 16:

    interius omne secretum,

    Sen. Ep. 3, 4:

    dolorem silentio,

    Val. Max. 3, 3, 1 ext.; cf. silentia, Sil. 12, 646:

    aliquid ore,

    Verg. A. 7, 103:

    jam te premet nox,

    Hor. C. 1, 4, 16.—
    2.
    To lower, diminish, undervalue, disparage, depreciate:

    premendorum superiorum arte sese extollebat,

    Liv. 22, 12:

    arma Latini,

    Verg. A. 11, 402:

    opuscula ( = deprimere atque elevare),

    Hor. Ep. 1, 19, 36:

    famam alicujus,

    Tac. A. 15, 49:

    premere ac despicere,

    Quint. 11, 1, 16:

    premere tumentia, humilia extollere,

    id. ib. 10, 4, 1.—
    b.
    To surpass, exceed:

    facta premant annos,

    Ov. M. 7, 449:

    ne prisca vetustas Laude pudicitiae saecula nostra premat,

    id. P. 3, 1, 116:

    quantum Latonia Nymphas Virgo premit,

    Stat. S. 1, 2, 115.—
    c.
    To rule ( poet.):

    dicione premere populos,

    Verg. A. 7, 737:

    imperio,

    id. ib. 1, 54:

    Mycenas Servitio premet,

    id. ib. 1, 285.—
    3.
    To suppress, pull down, humble, degrade:

    quae (vocabula) nunc situs premit,

    Hor. Ep. 2, 2, 118:

    nec premendo alium me extulisse velim,

    Liv. 22, 59, 10; cf. id. 39, 41, 1:

    premebat reum crimen,

    id. 3, 13, 1.—
    4.
    To compress, abridge, condense:

    haec enim, quae dilatantur a nobis, Zeno sic premebat,

    Cic. N. D. 2, 7, 20.—
    5.
    To check, arrest, repress, restrain:

    cursum ingenii tui, Brute, premit haec importuna clades civitatis,

    Cic. Brut. 97, 332:

    sub imo Corde gemitum,

    Verg. A. 10, 464:

    vocem,

    to be silent, id. ib. 9, 324:

    sermones vulgi,

    to restrain, Tac. A. 3, 6.—
    6.
    To store up, lay up in the mind, muse upon:

    (vocem) ab ore Eripuit pater ac stupefactus numine pressit,

    Verg. A. 7, 119.—Hence, pressus, a, um, P. a.
    I.
    Moderate, slow, suppressed, kept down.
    A.
    Lit.:

    presso pede eos retro cedentes principes recipiebant,

    Liv. 8, 8, 9:

    presso gradu,

    id. 28, 14, 14; cf.:

    pressoque legit vestigia gressu,

    Ov. M. 3, 17.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of the voice or manner, subdued:

    haec cum pressis et flebilibus modis, qui totis theatris maestitiam inferant,

    Cic. Tusc. 1, 44, 106.—
    2.
    Of color, lowered, depressed; hence, dark, gloomy:

    color pressus,

    Pall. 4, 13, 4:

    color viridi pressior,

    Plin. 35, 6, 13, § 32:

    spadices pressi,

    Serv. Verg. G. 3, 82.—
    II.
    Esp., of an orator or of speech.
    A.
    Compressed, concise, plain, without ornament (class.):

    fiunt pro grandibus tumidi, pressis exiles, fortibus temerarii, etc.,

    Quint. 10, 2, 16:

    cum Attici pressi et integri, contra Asiani inflati et inanes haberentur,

    id. 12, 10, 18.—Of style:

    pressa et tenuia, et quae minimum ab usu cotidiano recedant,

    Quint. 10, 1, 102:

    pressus et demissus stilus,

    Plin. Ep. 1, 8, 5; Quint. 4, 2, 117.— Comp.: in concionibus pressior, et circumscriptior, et adductior, more moderate, keeping more within bounds, Plin. Ep. 1, 16, 4.—
    B.
    Close, exact, accurate:

    Thucydides ita verbis aptus et pressus, ut,

    Cic. de Or. 2, 13, 56: quis te fuit umquam in partiundis rebus pressior? more exact, more accurate, id. Fragm. ap. Non. 364, 24:

    sicuti taxare pressius crebriusque est, quam tangere,

    Gell. 2, 6, 5:

    quod (periculum) observandum pressiore cautelā censeo,

    stricter, greater, App. M. 5, p. 160, 36:

    cogitationes pressiores,

    id. ib. 5, p. 163, 32.—So of sounds, precise, intelligible:

    (lingua) vocem profusam fingit atque sonos vocis distinctos et pressos facit,

    Cic. N. D. 2, 59, 149.—Hence, adv.: pressē, with pressure, violently (class.): artius pressiusque conflictata, Atei. Capito ap. Gell. 10, 6, 2.—
    B.
    Closely, tightly.
    1.
    Lit.:

    vites pressius putare,

    Pall. 12, 9:

    pressius colla radere,

    Veg. Vet. 1, 56.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of pronunciation, shortly, neatly, trimly:

    loqui non aspere, non vaste, non rustice, sed presse, et aequabiliter, et leniter,

    Cic. de Or. 3, 12, 45; id. Off. 1, 37, 133.—
    b.
    Of the mode of expression, etc., concisely, not diffusely:

    definire presse et anguste,

    Cic. Or. 33, 117:

    abundanter dicere, an presse,

    Quint. 8, 3, 40:

    pressius et astrictius scripsi,

    Plin. Ep. 3, 18, 10.—
    (β).
    Without ornament, simply:

    unum (genus oratorum) attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium,

    Cic. Brut. 55, 202:

    aliquid describere modo pressius, modo elatius,

    Plin. Ep. 4, 14, 3.—
    (γ).
    Closely, exactly, correctly, accurately:

    mihi placet agi subtilius, et pressius,

    Cic. Fin. 4, 10, 24:

    definiunt pressius,

    id. Tusc. 4, 7, 14:

    anquisitius, et exactius pressiusque disserere,

    Gell. 1, 3, 21.

    Lewis & Short latin dictionary > premo

  • 18 sollicito

    sollĭcĭto ( sōlĭ-), āvi, ātum, 1, v. a. [sollicitus], to disturb, stir, agitate, move; to distress, harass, make uneasy, vex, solicit, tempt, seduce, attract, induce.
    I.
    Lit., to stir, put in lively motion, move violently, disturb, shake, exercise ( poet. and in post-Aug. prose).
    A.
    Histri tela manu jacientes sollicitabant, Enn. ap. Macr. S. 6, 3 (Ann. v. 438 Vahl.): myropolas omnes sollicito;

    ubicumque unguentum est, ungor,

    keep them busy, Plaut. Cas. 2, 3, 10:

    nec fas esse, quod sit fundatum perpetuo aevo, sollicitare suis.. ex sedibus,

    Lucr. 5, 162:

    pinnisque repente sollicitant divum nocturno tempore lucos,

    id. 4, 1008; 2, 965: teneram ferro sollicitavit humum, stirred, i. e. by the plough, Tib. 1, 7, 30; so,

    tellurem,

    Verg. G. 2, 418:

    herbae, Quas tellus, nullo sollicitante (i. e. eam) dabat,

    Ov. F. 4, 396:

    remis freta,

    Verg. G. 2, 503:

    spicula dextrā,

    id. A. 12, 404:

    totum tremoribus orbem,

    Ov. M. 6, 699:

    stamina docto Pollice, pregn.,

    excite by handling, id. ib. 11, 169 (v. II. B. 1. infra):

    stomachum vomitu, alvum purgatione,

    to move, Cels. 1 praef. fin.: mox, velut aurā sollicitante, provecti longius, as if a breeze were moving us on, Quint. 12, prooem. 2:

    hic (spiritus naturae), quamdiu non... pellitur, jacet innoxius... ubi illum extrinsecus superveniens causa sollicitat, compellitque et in artum agit, etc.,

    stirs up, Sen. Q. N. 6, 18, 2:

    sollicitavit aquas remis,

    Claud. Rapt. Pros. 1, 2:

    lucus, qui primus anhelis sollicitatur equis,

    id. Idyll. 1, 3:

    seu remige Medo sollicitatur Athos,

    id. Ruf. 1, 336:

    Maenalias feras,

    to hunt, Ov. Am. 1, 7, 14:

    ne salebris sollicitentur apes,

    Col. 9, 8, 3.—Of a river:

    cum Danubius non jam radices nec media montium stringit, sed juga ipsa sollicitat,

    Sen. Q. N. 3, 27, 9.—In mal. part., Ov. Am. 3, 7, 74; Mart. 11, 22, 4; 11, 46, 4; Petr. 20, 2.—
    B.
    To produce by stirring, excite, cause to come forth, to arouse, draw out (rare): radices in ipsā arbore sollicitando, by starting roots from the tree (cf. the context), Plin. 17, 13, 21, § 98; cf.:

    sollicitatur id in nobis quod diximus ante semen,

    Lucr. 4, 1037.—
    II.
    Trop., = sollicitum facere.
    A.
    With the notion of distress, to cause distress, anxiety, uneasiness, to distress, disturb.
    1.
    Of the body (very rare and poet.):

    mala copia Aegrum sollicitat stomachum,

    distresses, Hor. S. 2, 2, 43. —
    2.
    Of the mind; constr. with acc. of person, with animum, etc.
    (α).
    To fill with apprehension, cause fear, suspense of the mind, and anxiety for the future; and pass., = sollicitum esse, to be distressed, to torment one's self:

    nunc ibo ut visam, estne id aurum ut condidi, quod me sollicitat miserum plurimis modis,

    Plaut. Aul. 1, 1, 26: certo scio, non ut Flamininum sollicitari te, Tite, sic noctesque diesque, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1:

    jamdudum equidem sentio, suspicio quae te sollicitet,

    Plaut. Bacch. 4, 7, 50:

    sicine me atque illam operā tuā nunc miseros sollicitarier?

    Ter. And. 4, 2, 6: egon' id timeo? Ph. Quid te ergo aliud sollicitat? id. Eun. 1, 2, 82; so id. Heaut. 2, 3, 10:

    aut quid sit id quod sollicitere ad hunc modum?

    id. Hec. 4, 4, 54:

    me autem jam et mare istuc et terra sollicitat,

    Cic. Q. Fr. 3, 3, 1:

    an dubitas quin ea me cura (pro genero et filio) vehementissime sollicitet?

    id. Fam. 2, 16, 5:

    multa sunt quae me sollicitant anguntque,

    id. Att. 1, 18, 1:

    ne cujus metu sollicitaret animos sociorum,

    Liv. 45, 28 med.:

    cum Scipionem exspectatio successoris sollicitaret,

    id. 30, 36 fin.:

    desiderantem quod satis est neque Tumultuosum sollicitat mare, Nec, etc.,

    Hor. C. 3, 1, 26; cf. Mart. 7, 54, 2.—With de:

    de posteris nostris et de illā immortalitate rei publicae sollicitor, quae, etc.,

    Cic. Rep. 3, 29, 41.— Hence, like verbs of fearing, with ne, that ( lest):

    et Quibus nunc sollicitor rebus! ne aut ille alserit, Aut uspiam ceciderit, etc.,

    Ter. Ad. 1, 1, 11:

    sollicitari se simulans, ne in ejus perniciem conspirarent,

    Amm. 14, 7, 9.—Also with quod, like verbs of emotion:

    me illa cura sollicitat angitque vehementer, quod... nihil a te, nihil ex istis locis... affluxit,

    Cic. Q. Fr. 3, 3, 1.—
    (β).
    More rarely, to grieve, afflict, make wretched:

    istuc facinus quod tuom sollicitat animum, id ego feci,

    Plaut. Aul. 4, 10, 8:

    sed erile scelus me sollicitat,

    id. Rud. 1, 3, 19: cur meam senectutem hujus sollicito amentiā? why do I make my old age miserable by, etc., Ter. And. 5, 3, 16:

    haec cura (ob miserum statum rei publicae) sollicitat et hunc meum socium,

    Cic. Brut. 97, 331.—With subject-clause:

    nihil me magis sollicitat quam... non me ridere tecum,

    Cic. Fam. 2, 12, 1.—
    (γ).
    To disturb the rest or repose of a person or community, to trouble, harass, = perturbare:

    quid me quaeris? quid laboras? quid hunc sollicitas?

    Plaut. Ep. 5, 2, 15; so,

    quae roget, ne se sollicitare velis,

    Ov. A. A. 1, 484:

    temeritas et libido et ignavia semper animum excruciant, et semper sollicitant,

    Cic. Fin. 1, 16, 50:

    anxitudo, prona ad luctum et maerens, semperque ipsa se sollicitans,

    id. Rep. Fragm. 2, 41, 68:

    quoniam rebellando saepius nos sollicitant,

    Liv. 8, 13, 13:

    finitimi populi, qui castra, non urbem positam in medio ad sollicitandam omnium pacem crediderant,

    to disturb the peace, id. 1, 21, 2:

    unde neque ille sollicitare quietae civitatis statum possit,

    id. 21, 10, 12; so,

    pacem,

    id. 34, 16 fin.:

    ira Jovis sollicitati prava religione,

    id. 1, 31, 8:

    ea cura quietos (deos) sollicitat,

    Verg. A. 4, 380:

    alium ambitio numquam quieta sollicitat,

    Sen. Cons. Polyb. 4 (23), 2:

    eum non metus sollicitabit,

    id. ib. 9 (28), 4: (voluptas) licet alia ex aliis admoveat, quibus totos partesque nostri sollicitet, id. Vit. Beat. 5, 4:

    et magnum bello sollicitare Jovem,

    Ov. F. 5, 40:

    sollicitatque feros non aequis viribus hostes,

    Luc. 4, 665:

    ut me nutricibus, me aviae educanti, me omnibus qui sollicitare illas aetates solent, praeferret,

    Quint. 6, prooem. § 8: sollicitare manes, to disturb the dead by mentioning their names:

    parce, precor, manes sollicitare meos,

    Ov. Tr. 3, 11, 32; cf.:

    cur ad mentionem defunctorum testamur, memoriam eorum a nobis non sollicitari?

    Plin. 28, 2, 5, § 23.—Hence, pregn.:

    sollicito manes,

    I disturb the dead, Ov. M. 6, 699:

    sollicitare umbras = ciere, citare, in necromancy,

    Manil. 1, 93.—
    B.
    Without the idea of distress or uneasiness.
    1.
    To stir, rouse, excite, incite ( poet. and in post-Aug. prose):

    unicus est de quo sollicitamur honor,

    Ov. F. 6, 10, 76:

    sollicitatque deas,

    id. M. 4, 473:

    vanis maritum sollicitat precibus,

    id. ib. 9, 683:

    quoque Musarum studium a nocte silenti Sollicitare solet, Claud. VI. Cons. Hon. praef. 12: cupidinem lentum sollicitas,

    Hor. C. 4, 13, 6:

    labris quae poterant ipsum sollicitare Jovem,

    Mart. 66, 16:

    me nova sollicitat, me tangit serior aetas,

    Ov. Am. 2, 4, 45:

    deinde (luxuria) frugalitatem professos sollicitat,

    Sen. Ep. 56, 10.—Hence,
    2.
    To attract, to tempt, to invite ( poet. and in post-Aug. prose):

    si quis dotatam uxorem habet, eum hominem sollicitat sopor,

    Plaut. Most. 3, 2, 15 Lorenz:

    nullum sollicitant haec, Flacce, toreumata canem,

    Mart. 12, 74, 5:

    cum, mira specie, feminarum sollicitaret oculos,

    Val. Max. 4, 5, 1 ext.:

    non deest forma quae sollicitet oculos,

    Sen. Ep. 88, 7:

    in his (praediis venalibus) me multa sollicitant,

    Plin. Ep. 3, 19, 1:

    quibuscum delinimentis potest animos omnium sollicitat,

    Just. 21, 1, 5:

    omni studio sollicitatum spe regni,

    id. 8, 3, 8:

    in Graeciam Philippus cum venisset, sollicitatus paucarum civitatum direptione (i. e. spe diripiendi),

    id. 9, 1:

    sollicitati praeda,

    id. 23, 1, 10; 2, 13 fin.:

    te plaga lucida caeli... sollicitet,

    Stat. Th. 1, 27:

    magno praemio sollicitatus,

    bribed, Front. Strat. 3, 6, 4.—So, to attract the attention, occupy the mind:

    ut vix umquam ita sollicitari partibus earum debeamus ut non et summae meminerimus,

    Quint. 11, 3, 151.—
    III.
    Transf., to incite one to do something.
    A. 1.
    Absol.:

    servum sollicitare verbis, spe promissisque corrumpere, contra dominum armare,

    Cic. Deiot. 11, 30:

    non sollicitabit rursus agrarios?

    id. Phil. 7, 6, 18:

    sollicitant homines imperitos Saxo et Cafo,

    id. ib. 10, 10, 22: necare eandem voluit: quaesivit venenum;

    sollicitavit quos potuit,

    id. Cael. 13, 31:

    Milo... quos ex aere alieno laborare arbitrabatur, sollicitabat,

    Caes. B. C. 3, 22: quos ingenti pecuniae spe sollicitaverant vestri (sc. to murder Philip), Curt. 4, 1, 12:

    ipsam ingentibus sollicitare datis,

    Ov. M. 6, 463:

    pretio sperare sollicitari animos egentium,

    Cic. Cat. 4, 8, 17; Liv. 2, 42, 6; Nep. Paus. 3, 6.—So esp. milit. t. t.,= temptare (freq. in the historians), to strive to win over, tempt, instigate, incite to defection, attack, etc.:

    ad sollicitandas civitates,

    Caes. B. G. 7, 63:

    Germanos Transrhenanos sollicitare dicebantur,

    id. ib. 5, 2; so id. B. C. 3, 21; id. B. G. 5, 55; 6, 2; 7, 53;

    7, 54: servitia urbana sollicitare,

    Sall. C. 24 fin.:

    nobilissimos Hispanos in Italiam ad sollicitandos populares... miserunt,

    Liv. 24, 49, 8:

    vicinos populos haud ambigue sollicitari,

    id. 8, 23, 2:

    ad continendas urbes, quas illinc Eumenes, hinc Romani sollicitabant,

    id. 37, 8, 5:

    num sollicitati animi sociorum ab rege Perseo essent,

    id. 42, 19 fin.:

    omnes sollicitatos legationibus Persei, sed egregie in fide permanere,

    id. 42, 26 fin.; so,

    diu,

    id. 31, 5, 8; 40, 57, 2; 41, 23, 7;

    45, 35, 8: interim qui Persas sollicitarent mittuntur,

    Curt. 5, 10, 9; Suet. Oth. 5; id. Ner. 13; id. Tit. 9; Nep. Paus. 3, 6.—
    2.
    With ad and acc.:

    in servis ad hospitem necandum sollicitatis,

    Cic. Cael. 21, 51:

    servum ad venenum dandum,

    id. Clu. 16, 47:

    opifices et servitia ad Lentulum eripiendum,

    Sall. C. 50, 1:

    qui ultro ad transeundum hostes vocabant sollicitabantque,

    Liv. 25, 15, 5.—After in:

    cum milites ad proditionem, amicos ad perniciem meam pecunia sollicitet,

    Curt. 4, 11, 1.—
    3.
    With ut: civitates sollicitant [p. 1722] ut in libertate permanere vellent, Caes. B. G. 3, 8:

    se sollicitatum esse ut regnare vellet,

    Cic. Fam. 15, 2, 6:

    missis ad accolas Histri, ut in Italiam irrumperent sollicitandos, Liv 39, 35: Darei litterae quibus Graeci milites sollicitabantur ut regem interficerent,

    Curt. 4, 10, 16.—
    4.
    With gen., gerund., and causa:

    comperi legatos Allobrogum tumultus Gallici excitandi causa a P. Lentulo esse sollicitatos,

    Cic. Cat. 3, 2, 4.—
    5.
    With in and acc. (post-class.;

    the prevailing constr. in Just.): amicum in adulterium uxoris sollicitatum,

    Just. 1, 7, 18:

    Alexander in Italiam sollicitatus,

    urgently invited, id. 12, 2, 1:

    Iones sollicitare in partes suas statuit,

    id. 2, 12, 1:

    qui Peloponnenses in societatem armorum sollicitaret,

    id. 13, 5; so id. 13, 5, 10; 32, 4, 1; 29, 4, 5. —
    6.
    With acc. of abstract objects ( poet.):

    nuptae sollicitare fidem (= nuptam sollicitare ad fidem violandam),

    to make attempts against, Ov. H. 16 (17), 4; cf. id. Am. 3, 1, 50; id. M. 6, 463; 7, 721; id. P. 3, 3, 50.—
    B.
    In gen., without implying an evil purpose, to induce, incite, stimulate, solicit, urge, invite, exhort, move ( poet. and in postAug. prose):

    antequam est ad hoc opus (historiam scribendi) sollicitatus,

    induced to undertake this work, Quint. 10, 1, 74:

    quae Hecubae maritum posset ad Hectoreos sollicitare rogos,

    Mart. 6, 7, 4:

    cum, sollicitatus ex urbe Roma (a Mithridate), praecepta pro se mitteret,

    Plin. 25, 2, 3, § 6:

    sollicitandi (parentes) ad hunc laborem erant,

    it was necessary to give inducements to the parents to undertake this labor, Sen. Ben. 3, 11, 1:

    cum juventutem ad imitationem sui sollicitaret,

    id. Cons. Helv. 10, 10:

    alios Orientis regis ut idem postularent sollicitare temptavit,

    Suet. Dom. 2:

    juvenum... corpora nunc pretio, nunc ille hortantibus ardens sollicitat dictis,

    Stat. Th. 2, 485:

    sollicitat tunc ampla viros ad praemia cursu celeres,

    id. ib. 6, 550:

    ut per praecones susceptores sollicitarent,

    Just. 8, 3, 8:

    Alexander in Italiam a Tarentinis sollicitatus,

    id. 12, 2, 1:

    avaritia sollicitatus (= permotus),

    id. 32, 2, 1:

    sollicitatoque juvene ad colloquium,

    allured him to the conference, id. 38, 1, 9:

    hoc maxime sollicitatus ad amicitiam,

    Plin. 6, 22, 24, § 85:

    serpentes sollicitant ad se avis,

    id. 8, 23, 35, § 85:

    hyaena ad sollicitandos canes,

    id. 8, 30, 44, § 106:

    velut vacua possessione sollicitatus,

    Just. 31, 3, 2:

    remansit in caelibatu, neque sollicitari ulla condicione amplius potuit (i. e. ad uxorem ducendam),

    Suet. Galb. 5:

    quod me, tamquam tirunculum, sollicitavit ad emendum (signum),

    Plin. Ep. 3, 6, 4:

    ut ex copia studiosorum circumspicias praeceptores quos sollicitare possimus (sc. ut huc veniant),

    id. 4, 13, 11.—With inf. ( poet.):

    finemque expromere rerum sollicitat superos,

    urgently implores to disclose the issue, Luc. 5, 69:

    cum rapiant mala facta bonos... sollicitor nullos esse putare deos,

    Ov. Am. 3, 8, 36; cf.:

    sollicitat spatium decurrere amoris,

    Lucr. 4, 1196.—With ne:

    maritum sollicitat precibus, ne spem sibi ponat in arte,

    Ov. M. 9, 683.

    Lewis & Short latin dictionary > sollicito

  • 19 solutum

    solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:

    soluisse,

    Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.
    I.
    To loose an object bound, to release, set free, disengage, dissolve, take apart.
    A.
    In a corporeal sense.
    1.
    Outwardly, to release.
    a.
    From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:

    solvite istas,

    i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:

    solvite istum,

    id. Mil. 5, 32:

    numquam, nisi me orassis, solves,

    id. Ep. 5, 2, 62:

    jube solvi (eum),

    Ter. And. 5, 4, 52:

    ad palum adligati repente soluti sunt,

    Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:

    ut vincti solvantur,

    id. ib. 2, 5, 6, §

    12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,

    id. Tusc. 1, 31, 75:

    ita nexi soluti (sunt),

    Liv. 8, 28, 9:

    solvite me, pueri,

    Verg. E. 6, 24:

    fore ut brevi solveretur,

    Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:

    canis solutus catena,

    Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:

    solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),

    Stat. Th. 5, 15:

    terrae quem (florem) ferunt solutae,

    Hor. C. 1, 4, 10.—
    b.
    From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:

    solverat sol equos,

    unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:

    et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,

    Ov. Tr. 5, 2, 2:

    et jacet in gremio charta soluta meo,

    id. H. 11, 4:

    praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,

    Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:

    soluta toga,

    Quint. 11, 3, 147:

    vela solvere,

    Verg. A. 4, 574.—
    c.
    From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:

    Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,

    Prop. 2, 1, 69:

    fraxinus solvitur,

    from the ground, Stat. Th. 9, 498:

    ceciditque soluta pinus,

    id. ib. 9, 409; cf.:

    pinus radice soluta, deficit,

    id. S. 5, 1, 152:

    solutis radicibus arbusta procumbunt,

    Sen. Q. N. 3, 27, 5:

    accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,

    detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;

    but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,

    Ov. M. 15, 696; 8, 102:

    querno solvunt de stipite funem,

    id. F. 4, 333:

    fune soluto Currit in immensum carina,

    id. Am. 2, 11, 23:

    curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),

    Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:

    imber caelesti nube solutus,

    Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:

    cum solis radii absumant,

    Plin. 2, 9, 6, § 45:

    solutum a latere pugionem,

    detached from his side, Suet. Vit. 15.—
    d.
    Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.
    (α).
    With acc. alone:

    eisce confectis navem solvimus,

    Plaut. Merc. 1, 1, 91:

    navim cupimus solvere,

    id. Mil. 4, 7, 17:

    naves solvit,

    Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;

    3, 102: primis tenebris solvit navem,

    Liv. 45, 6:

    postero die solvere naves (jussi),

    id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:

    classem solvere,

    Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—
    (β).
    With ab and abl.:

    navis a terra solverunt,

    Caes. B. C. 3, 101:

    quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,

    Liv. 31, 7 med.:

    solvunt a litore puppes,

    Luc. 2, 649.—
    (γ).
    With ex and abl.:

    nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,

    Plaut. Am. 1, 1, 259:

    interea e portu nostra navis solvitur,

    id. Bacch. 2, 3, 54.—
    (δ).
    With abl.:

    complures mercatores Alexandria solvisse,

    Cic. Off. 3, 12, 50:

    portu solventibus,

    id. Mur. 2, 4.—
    (ε).
    Absol. (sc. navem or naves):

    tertia fere vigilia solvit,

    Caes. B. G. 4, 23:

    nos eo die cenati solvimus,

    Cic. Fam. 16, 9, 2:

    altero die quam a Brundusio solvit,

    Liv. 31, 14 init.:

    qui inde solverant,

    Val. Max. 1, 7, 3:

    solvi mare languido,

    Sen. Ep. 53, 1:

    fortasse etiam ventis minantibus solves,

    id. Ben. 2, 35, 5:

    non eadem est his et illis causa solvendi,

    making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—
    (ζ).
    With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):

    naves XVIII. ex superiore portu solverunt,

    Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—
    (η).
    Poet. usages:

    de litore puppis solvit iter,

    clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:

    nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,

    Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—
    e.
    Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):

    tempore eo quo menstrua solvit,

    Lucr. 6, 706:

    cruor solvitur,

    Stat. Th. 9, 530:

    lacrimas solvere,

    id. Achill. 2, 256:

    solutis lacrimis,

    Claud. Ruf. 2, 258; so,

    partus solvere,

    to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—
    2.
    To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.
    a.
    In gen.:

    omne colligatum solvi potest,

    Cic. Fin. 11.—
    b.
    Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):

    solvere naves et rursus conjungere,

    Curt. 8, 10, 3:

    solvere quassatae parcite membra ratis,

    Ov. Tr. 1, 2, 2:

    dubitavit an solveret pontem,

    Curt. 4, 16, 8:

    solvere pontem,

    Tac. A. 1, 69:

    si pons solutus sit,

    Dig. 2, 11, 2, § 7:

    solutus pons tempestatibus,

    Just. 2, 13, 9:

    currum (solis) solutum,

    Manil. 1, 740.—
    c.
    Of woven stuff:

    solvens texta,

    Prop. 2, 9, 6.—
    d.
    Of mountains:

    utrimque montes solvit (Hercules),

    Sen. Herc. Fur. 237:

    tridente Neptunus montem solvit,

    id. Agam. 553.—
    e.
    Of the neck:

    soluta cervix silicis impulsu,

    broken, Sen. Troad. 1119.—
    f.
    Of a comet:

    momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,

    Sen. Q. N. 7, 16, 3.—
    g.
    Of the hair, to loosen, untie, let fall:

    solve capillos,

    Ov. Am. 3, 9, 3:

    crinem,

    id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:

    comas casside,

    Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—
    h.
    Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;

    post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,

    Sen. Q. N. 6, 10, 2:

    ubi montis latus nova ventis solvit hiems,

    Stat. Th. 7, 745. —
    3.
    To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.
    (α).
    Of a change into air or gas:

    calor mobiliter solvens, differt primordia vini,

    dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:

    nam materiai copia ferretur per inane soluta,

    id. 1, 1018; so id. 1, 1103:

    ita fatus in aera rursus solvitur,

    Stat. Th. 5, 285;

    nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,

    Ov. M. 15, 845.—
    (β).
    Into a liquid, to melt:

    saepe terra in tabem solvitur,

    Sen. Q. N. 3, 15, 7:

    terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,

    id. ib. 3, 29, 4:

    nullum tellus se solvit in amnem,

    Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:

    ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,

    Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,

    nivem solvere,

    id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:

    rigor auri solvitur aestu,

    Lucr. 1, 493:

    ferrum calidi solvant camini,

    Manil. 4, 250:

    cerae igne solutae,

    Ov. A. A. 2, 47:

    Iris cum vino triduo non solvitur,

    Plin. 21, 20, 83, § 142:

    (herba) quinto die solvitur,

    id. 26, 14, 88, § 148.—
    (γ).
    Of putrefaction:

    (vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,

    Verg. G. 4, 302.—
    (δ).
    Of change in general:

    inque novas abiit massa soluta domos,

    Ov. F. 1, 108:

    repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),

    Sen. Ben. 6, 22.—
    (ε).
    Of expansion by heat:

    (uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,

    Ov. A. A. 2, 317.—
    (ζ).
    Hence, solvere, absol., to rarefy:

    gravitas aeris solvitur,

    Sen. Q. N. 5, 5, 1.—
    (η).
    Solvi in, to pass into, become:

    in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,

    Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:

    donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,

    disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:

    postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),

    Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—
    4.
    To consume, to destroy, dissolve:

    solvere orbes,

    Manil. 1, 497:

    ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),

    Lucr. 3, 287:

    (Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,

    Liv. 39, 40, 11:

    si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,

    Sen. Q. N. 7, 2, 2:

    (turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,

    id. ib. 7, 9, 4:

    tabes solvit corpora,

    Luc. 6, 18; 7, 809:

    nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),

    id. 3, 506:

    ne tegat functos humus, ne solvat ignis,

    Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:

    solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,

    Sen. Ep. 22, 3:

    hanc mihi solvite vitam,

    Prop. 2, 9, 39.—
    B.
    Trop.
    1.
    To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.
    a.
    From the body, etc.:

    teque isto corpore solvo,

    Verg. A. 4, 703:

    soluta corpore anima,

    Quint. 5, 14, 13:

    qui solutas vinculis animas recipit,

    Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:

    vocem solvere,

    to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:

    suspiria solvit,

    Stat. Th. 11, 604:

    solvat turba jocos,

    Sen. Med. 114:

    solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),

    Hor. S. 1, 4, 83:

    Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,

    unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—
    b.
    Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:

    linguam (Juno) ad jurgia solvit,

    Ov. M. 3, 261:

    lingua devincta nec in motus varios soluta,

    Sen. Ira, 1, 3, 7:

    ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,

    id. Const. 11, 3:

    (fama) innumeras solvit in praeconia linguas,

    Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:

    magna difficili solventem bracchia motu,

    Stat. Achill. 1, 604; cf.

    of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,

    unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    c.
    From obligations and debts:

    solvit me debito,

    Sen. Ben. 6, 4, 1:

    an nos debito solverit,

    id. Ep. 81, 3:

    ut religione civitas solvatur,

    Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:

    te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),

    Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:

    hoc si impetro, solvo vos jurejurando,

    Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:

    sacramento solvi,

    Tac. A. 16, 13:

    cum quis propter delictum sacramento solvitur,

    Dig. 49, 16, 13:

    militia solvere,

    Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:

    ut Ilienses publico munere solverentur,

    Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:

    ut manere solveretur,

    that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—
    d.
    From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):

    si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,

    be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:

    atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,

    id. ib. 4, 9:

    sit capitis damno Roma soluta mei,

    Ov. F. 6, 452:

    ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,

    id. ib. 2, 40:

    Helenen ego crimine solvo,

    id. A. A. 2, 371:

    quid crimine solvis Germanum?

    Stat. Th. 11, 379:

    solutam caede Gradivus manum restituit armis,

    Sen. Herc. Fur. 1342. —
    e.
    From feelings, etc.:

    quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,

    Cic. Rep. 1, 18, 30:

    cum ego vos solvi curis ceteris,

    Ter. Hec. 2, 1, 33:

    senatus cura belli solutus,

    Plin. 22, 3, 4, § 7:

    pectus linquunt cura solutum,

    Lucr. 2, 45:

    his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    soluti metu,

    Liv. 41, 14 init.; 27, 51:

    solvent formidine terras,

    Verg. E. 4, 14:

    solve metu patriam,

    Prop. 4 (5), 6, 41:

    metu belli Scythas solvit,

    Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:

    haec est Vita solutorum misera ambitione,

    Hor. S. 1, 6, 129:

    soluti a cupiditatibus,

    Cic. Agr. 1, 9, 27:

    his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,

    id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:

    longo luctu,

    Verg. A. 2, 26:

    tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),

    Sen. Hippol. 450:

    solvite tantis animum monstris, solvite, superi,

    id. Herc. Fur. 1063:

    Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?

    Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:

    solvit animis miracula (for animos miraculis),

    the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:

    rabie tigrim,

    Manil. 5, 707.— Absol.:

    ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),

    Sen. Ep. 95, 38:

    calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?

    i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:

    solvite animos,

    Manil. 4, 12.—With in:

    vix haec in munera solvo animum,

    i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—
    f.
    From sleep, very rare:

    ego somno solutus sum,

    awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—
    g.
    From labor, business, etc.:

    volucres videmus... solutas opere volitare,

    Cic. Or. 2, 6, 23:

    solutus onere regio, regni bonis fruor,

    Sen. Oedip. 685.— Poet.:

    Romulus excubias decrevit in otia solvi,

    to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—
    h.
    From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):

    frontem solvere disce,

    Mart. 14, 183:

    saltem ora trucesque solve genas,

    Stat. Th. 11, 373:

    solvit feros tunc ipse rictus,

    Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:

    solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,

    be cleared, Hor. Epod. 13, 5:

    vultum risu solvit,

    relieves, Val. Max. 4, 3, 5:

    risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,

    Quint. 6, 3, 1; so,

    solvere judicem,

    unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:

    solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),

    Mart. 9, 28 (29), 4:

    ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,

    Hor. S. 2, 6, 83:

    cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?

    Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:

    solventur risu tabulae,

    i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:

    quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,

    Quint. 5, 10, 67.—
    k.
    From any cause of restraint.
    (α).
    To release from siege:

    Bassanitas obsidione solvere,

    Liv. 44, 30:

    patriam obsidione solvere,

    Val. Max. 3, 2, 2. —
    (β).
    From moral restraints:

    hic palam cupiditates suas solvit,

    gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—
    l.
    From laws and rules: legibus solvere.
    (α).
    To exempt from laws, i. e. by privilege:

    Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,

    Cic. Phil. 11, 5, 11:

    cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,

    id. ib. 2, 13, 31:

    ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,

    id. Agr. 2, 36, 99:

    Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),

    id. Att. 1, 16, 13:

    solvatne legibus Scipionem,

    Auct. Her. 3, 2, 2:

    petente Flacco ut legibus solverentur,

    Liv. 31, 50, 8:

    Scipio legibus solutus est,

    id. Epit. 56:

    Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,

    Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:

    ut munere vigintiviratus solveretur,

    Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:

    (aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,

    Sen. Q. N. 3, 28, 6:

    solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,

    id. Brev. Vit. 15, 5:

    nec leti lege solutas,

    Lucr. 3, 687:

    nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),

    Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:

    et is per aes et libram heredes testamenti solveret,

    Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—
    (β).
    Legibus solutus, not subject to, released from:

    reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,

    i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:

    soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,

    id. ib. 7, 18.—Of other laws:

    solutus Legibus insanis,

    Hor. S. 2, 6, 68:

    quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,

    Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—
    2.
    To dissolve, separate objects which are united, to break up, dismiss.
    (α).
    Of troops, ranks, etc.:

    ubi ordines procursando solvissent,

    Liv. 42, 65, 8:

    incomposito agmine, solutis ordinibus,

    Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:

    agmina Diductis solvere choris,

    Verg. A. 5, 581:

    solvit maniplos,

    Juv. 8, 154:

    solvuntur laudata cohors,

    Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:

    commissas acies ego possum solvere,

    Prop. 4 (5), 4, 59.—
    (β).
    Of banquets, assemblies, etc.:

    convivio soluto,

    Liv. 40, 14 fin.:

    convivium solvit,

    Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:

    Quid cessas convivia solvere?

    Ov. F. 6, 675:

    coetuque soluto Discedunt,

    id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—
    (γ).
    Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:

    (discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,

    Quint. 1, 9, 2:

    quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,

    id. 9, 4, 14:

    ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,

    id. 1, 8, 13:

    non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,

    Hor. S. 1, 4, 60.—
    3.
    Implying a change for the worse.
    a.
    To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):

    Hannibalem hiberna solverunt,

    Sen. Ep. 51, 5:

    usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,

    Sen. Brev. Vit. 12, 6:

    infantiam statim deliciis solvimus,

    Quint. 1, 2, 6:

    solutus luxu,

    id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:

    soluti in luxum,

    Tac. H. 2, 99:

    in lasciviam,

    id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:

    si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,

    Quint. 9, 4, 49.—
    b.
    To make torpid by removing sensation.
    (α).
    To relax, benumb the limbs or body;

    as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,

    Lucr. 6, 798:

    ima Solvuntur latera,

    Verg. G. 3, 523:

    solvi debilitate corporis,

    paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:

    ut soluto labitur moriens gradu,

    Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:

    illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,

    Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:

    segnitia (oratoris) solvit animos,

    wearies, Quint. 11, 3, 52:

    mentes solvere,

    to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—
    (β).
    By frost ( poet.):

    solvuntur illi frigore membra,

    Verg. A. 12, 951; 1, 92.—
    (γ).
    By sleep ( poet. for sopio):

    homines volucresque ferasque Solverat alta quies,

    Ov. M. 7, 186:

    corpora somnus Solverat,

    id. ib. 10, 369:

    molli languore solutus,

    id. ib. 11, 648;

    11, 612: altoque sopore solutum,

    id. ib. 8, 817:

    somno vinoque solutos,

    id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:

    ut membra solvit sopor,

    id. ib. 12, 867:

    non solvit pectora somnus,

    Sen. Agam. 76.—With in:

    solvitur in somnos,

    Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:

    aequor longa ventorum pace solutum,

    lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—
    (δ).
    By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):

    ipse deus, simulatque volam, me solvet,

    Hor. Ep. 1, 16, 78:

    corporibus quae senectus solvit,

    Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):

    (corpus) quam nullo negotio solvitur,

    Sen. Q. N. 3, 27, 2:

    alius inter cenandum solutus est,

    id. Ep. 66, 43:

    ubicumque arietaveris, solveris,

    id. Cons. Marc. 11, 3:

    me fata maturo exitu facilique solvant,

    Sen. Troad. 605:

    solvi inedia,

    Petr. 111:

    sic morte quasi somno soluta est,

    Flor. 2, 21, 11.—Hence,
    4.
    Of logical dissolution, to refute:

    non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,

    how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:

    argumentum solvere,

    Quint. 2, 17, 34:

    solutum scies quod nobis opponitur,

    Sen. Const. 12, 3.—
    b.
    To disperse, dispel, as of a cloud:

    deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,

    Sen. Ben. 4, 4, 2.
    II.
    To loose, remove, cancel that which binds any thing.
    A.
    In a corporeal sense.
    1.
    In gen., to loose (weaker than rumpo;

    post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,

    Quint. 2, 12, 1:

    qua convulsa tota operis colligatio solveretur,

    Val. Max. 8, 14, 6:

    supera compage soluta,

    Stat. Th. 8, 31.—
    2.
    To remove a fetter, bridle, etc.:

    nullo solvente catenas,

    Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:

    solvere frenum,

    Phaedr. 1, 2, 3:

    loris solutis,

    Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:

    qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,

    Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:

    gelu solvitur,

    it thaws, Tac. H. 1, 79:

    solvitur acris hiems,

    Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:

    facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,

    Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:

    Aeacides a corpore bracchia solvit,

    looses his hold, Ov. M. 11, 246:

    indigno non solvit bracchia collo,

    Stat. Th. 5, 217:

    digitis solutis abjecit jaculum,

    id. ib. 8, 585.—
    3.
    To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:

    solve vidulum ergo,

    Plaut. Rud. 4, 4, 98:

    eam solve cistulam,

    id. Am. 2, 2, 151:

    solve zonam,

    untie, id. Truc. 5, 62:

    solvisse jugalem ceston fertur,

    Stat. Th. 5, 62:

    animai nodos a corpore solvit,

    Lucr. 2, 950:

    nihil interest quomodo (nodi) solvantur,

    Curt. 3, 1, 18:

    quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?

    Sen. Ben. 5, 12, 2:

    solvere nodum,

    Stat. Th. 11, 646:

    laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,

    Sen. Tranq. 10, 1:

    vix solvi duros a pectore nexus,

    Ov. M. 9, 58:

    fasciam solve,

    Sen. Ep. 80, 10:

    solutis fasciis,

    Curt. 7, 6, 5:

    solvi fasciculum,

    Cic. Att. 11, 9, 2:

    crinales vittas,

    Verg. A. 7, 403:

    Parmenion vinculum epistulae solvens,

    Curt. 7, 2, 25:

    equum empturus solvi jubes stratum,

    Sen. Ep. 80, 9:

    redimicula solvite collo,

    Ov. F. 4, 135:

    corollas de fronte,

    Prop. 1, 3, 21:

    solvere portas,

    Stat. Th. 3, 492:

    munimina valli,

    id. ib. 12, 10:

    ille pharetram Solvit,

    Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:

    solutis ac patefactis venis,

    Sen. Q. N. 3, 15, 5:

    venam cultello solvere,

    Col. 6, 14; cf.

    also: lychnis alvum solvit,

    looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:

    ventrem,

    Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:

    stomachus solutus = venter solutus,

    loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—
    B.
    Trop., to slacken or remove a bond.
    1.
    Solvere aliquid (aliquod vinculum; cf. I. B. 1. supra).
    a.
    Of the mouth, etc., to open:

    talibus ora solvit verbis,

    Ov. M. 15, 74; so id. ib. 1, 181; Tib. 4, 5, 14:

    ternis ululatibus ora Solvit,

    Ov. M. 7, 191; 9, 427; id. Tr. 3, 11, 20; Stat. Achill. 1, 525:

    vix ora solvi patitur etiamnum timor,

    Sen. Herc. Oet. 725; so,

    os promptius ac solutius,

    Val. Max. 8, 7, ext. 1.— Transf., of an abyss:

    hic ora solvit Ditis invisi domus,

    Sen. Herc. Fur. 664.—
    b.
    To remove, cancel; to destroy the force of a legal or moral obligation by expiration, death, etc.:

    si mors alterutrius interveniat, solvitur mandatum,

    Gai. Inst. 3, 160:

    cum aliquis renunciaverit societati, societas solvitur,

    id. ib. 3, 151; so id. ib. 3, 152:

    morte solvetur compromissum,

    Dig. 4, 8, 27:

    soluto matrimonio,

    ib. 24, 3, 2:

    solutum conjugium,

    Juv. 9, 79:

    qui... conjugalia solvit,

    Sen. Med. 144:

    nec conjugiale solutum Foedus in alitibus,

    Ov. M. 11, 743:

    (sapiens) invitus beneficium per compensationem injuriae solvet,

    cancel the obligation of a favor by the set-off of a wrong, Sen. Ep. 81, 17.—
    c.
    To efface guilt or wrong:

    magnis injuria poenis Solvitur,

    Ov. F. 5, 304:

    solve nefas, dixit: solvit et ille nefas,

    id. ib. 2, 44:

    culpa soluta mea est,

    id. Tr. 4, 4, 10:

    neque tu verbis solves unquam quod mi re male feceris (i. e. injuriam),

    Ter. Ad. 2, 1, 10.—
    d.
    Poenam solvere, to suffer punishment, i. e. to cancel the obligation of suffering, etc. (cf. 3. infra;

    less freq. than poenam persolvere, exsolvere): serae, sed justae tamen et debitae poenae solutae sunt,

    Cic. Mil. 31, 85:

    capite poenas solvit,

    Sall. J. 69, 4:

    meritas poenas solventem,

    Curt. 6, 3, 14:

    poenarum solvendi tempus,

    Lucr. 5, 1224:

    nunc solvo poenas,

    Sen. Phoen. 172:

    hac manu poenas tibi solvam,

    id. Hippol. 1177.—
    e.
    To remove, relieve, soothe affections, passions, etc.:

    atque animi curas e pectore solvat,

    Lucr. 4, 908:

    curam metumque juvat Dulci Lyaeo solvere,

    Hor. Epod. 9, 38:

    patrimonii cura solvatur,

    Sen. Q. N. 3, praef. §

    2: Pyrrhus impetus sui terrore soluto,

    Val. Max. 4, 3, 14:

    solvite corde metum,

    Verg. A. 1, 562; so id. ib. 9, 90:

    solve metus animo,

    Stat. Th. 2, 356:

    solvi pericula et metus narrant,

    Plin. 11, 37, 52, § 140: neque adhuc Stheneleius iras Solverat Eurystheus, [p. 1727] Ov. M. 9, 274:

    hoc uno solvitur ira modo,

    id. A. A. 2, 460:

    solvitque pudorem,

    Verg. A. 4, 55.—
    f.
    Of sleep:

    quasi clamore solutus Sit sopor,

    Ov. M. 3, 6, 30:

    nec verba, nec herbae audebunt longae somnum tibi solvere Lethes,

    Luc. 6, 768; cf.:

    lassitudinem solvere,

    Plin. 37, 10, 54, § 143. —
    g.
    Of any checks and barriers to motion, to remove.
    (α).
    To raise a siege:

    solutam cernebat obsidionem,

    Liv. 36, 10, 14:

    soluta obsidione,

    id. 36, 31, 7:

    ad Locrorum solvendam obsidionem,

    id. 27, 28, 17; cf. id. 37, 7, 7; 38, 5, 6; 42, 56 init.; 44, 13, 7; Curt. 4, 4, 1; Tac. A. 4, 24; 4, 73; Just. 9, 2, 10.—
    (β).
    Of passions, etc., to remove restraint:

    cujus si talis animus est, solvamus nos ejus vincula, et claustra (i. e. irae) refringamus,

    Liv. 36, 7, 13.—
    (γ).
    To overthrow, subvert a higher authority, etc.:

    quos (milites), soluto imperio, licentia corruperat,

    Sall. J. 39, 5:

    imperia solvit qui tacet, jussus loqui,

    Sen. Oedip. 525:

    sonipedes imperia solvunt,

    id. Hippol. 1084; cf.:

    sanctitas fori ludis solvitur,

    Quint. 11, 3, 58.—
    h.
    Of laws and customs, to abolish, violate:

    solvendarum legum id principium esse censebant (post-Aug. for dissolvendarum),

    Curt. 10, 2, 5:

    solutae a se legis monitus,

    Val. Max. 6, 5, ext. 4:

    cum plus quam ducentorum annorum morem solveremus,

    Liv. 8, 4, 7:

    (Tarquinius) morem de omnibus senatum consulendi solvit,

    id. 1, 49, 7:

    oportebat istum morem solvi,

    Curt. 8, 8, 18.—
    2.
    Esp. with acc. of the bond, etc. (taking the place of the constr. I. B. 1. 2. 3. supra, when the abl. of separation is not admissible).
    a.
    To subvert discipline:

    disciplinam militarem solvisti,

    Liv. 8, 7, 16:

    luxuria solutam disciplinam militarem esse,

    id. 40, 1, 4:

    quod cum, ne disciplina solveretur, fecisset,

    Front. Strat. 2, 12, 2.—
    b.
    Of strength, energy, attention, etc., to loosen, impair, weaken, scatter, disperse:

    nobilitas factione magis pollebat, plebis vis soluta atque dispersa,

    Sall. J. 41, 6:

    patrios nervos externarum deliciarum contagione solvi et hebetari noluerunt,

    Val. Max. 2, 6, 1:

    vires solvere,

    Quint. 9, 4, 7:

    vis illa dicendi solvitur, et frigescit affectus,

    Quint. 11, 3, 133.—
    c.
    Of affection, etc., to sever, dissolve, destroy:

    segnes nodum (amicitiae) solvere Gratiae,

    Hor. C. 3, 21, 22;

    similarly: solvit (ille deus) amicos,

    Prop. 2, 34 (3, 32), 5; so id. 2, 15 (3, 7), 26:

    hoc firmos solvit amores,

    Ov. A. A. 2, 385:

    amores cantibus et herbis solvere,

    Tib. 1, 2, 60.—
    d.
    Of sickness and hunger, to end, remove:

    vitex dicitur febres solvere,

    Plin. 24, 9, 38, § 60:

    solvit jejunia granis,

    Ov. F. 4, 607:

    quoniam jejunia virgo Solverat,

    id. M. 5, 535; cf. Luc. 3, 282; so,

    famem,

    Sen. Thyest. 64.—
    e.
    To delay:

    hi classis moras hac morte solvi rentur,

    Sen. Troad. 1131.—
    f.
    Of darkness, to dispel:

    lux solverat umbras,

    Stat. Th. 10, 390.—
    g.
    Of war, strife, etc., to compose, settle:

    aut solve bellum, mater, aut prima excipe,

    Sen. Phoen. 406:

    electus formae certamina solvere pastor,

    Stat. Achill. 2, 337:

    jurgia solvere,

    Manil. 3, 115:

    contradictiones solvere,

    Quint. 7, 1, 38.—
    h.
    Of difficulties, riddles, questions, ambiguities, etc., to solve, explain, remove:

    quia quaestionem solvere non posset,

    Val. Max. 9, 12, ext. 3:

    aenigmata,

    Quint. 8, 6, 53:

    omnes solvere posse quaestiones,

    Suet. Gram. 11:

    haec ipsa, quae volvuntur ab illis, solvere malim et expandere,

    Sen. Ep. 82, 20; id. Q. N. 7, 14, 1:

    unum tantum hoc solvendum est,

    that one question, id. ib. 1, 7, 3:

    puta nunc me istuc non posse solvere,

    id. Ep. 48, 6:

    carmina non intellecta Solverat,

    Ov. M. 7, 760:

    triste carmen alitis solvi ferae,

    Sen. Oedip. 102:

    nodos juris,

    Juv. 8, 50:

    proponere aliquid quod solvat quaestionem,

    Quint. 5, 10, 96:

    plurimas quaestiones illis probationibus solvi solere,

    id. 1, 10, 49:

    quo solvitur quaestio supra tractata,

    id. 3, 7, 3:

    ambiguitatem or amphiboliam,

    id. 7, 2, 49; 7, 9, 10.—
    3.
    In partic., of obligations, to fulfil.
    a.
    To pay.
    (α).
    Originally, rem solvere, to free one's property and person (rem familiarem) from debts (solutio per aes et libram), according to the ancient formula:

    quod ego tibi tot millibus condemnatus sum, me eo nomine... a te solvo liberoque hoc aere aeneaque libra,

    Gai. Inst. 3, 174 Huschke; cf.:

    inde rem creditori palam populo solvit (i. e. per aes et libram),

    Liv. 6, 14, 5:

    quas res dari, fieri, solvi oportuit,

    id. 1, 32, 11. —Hence, rem solvere, to pay; often with dat. of person:

    pro vectura rem solvit?

    paid the freight, Plaut. As. 2, 4, 27:

    ubi nugivendis res soluta'st omnibus,

    id. Aul. 3, 5, 51:

    tibi res soluta est recte,

    id. Curc. 4, 3, 21:

    ego quidem pro istac rem solvo ab tarpessita meo,

    id. ib. 5, 2, 20:

    rem solvo omnibus quibus dehibeo,

    id. ib. 5, 3, 45:

    dum te strenuas, res erit soluta,

    id. Ps. 2, 2, 35:

    res soluta'st, Gripe, ego habeo,

    id. Rud. 5, 3, 57.— Trop.: saepe edunt (aves);

    semel si captae sunt, rem solvont aucupi,

    they repay him, pay for his expenses, Plaut. As. 1, 3, 66.—And to pay by other things than money:

    si tergo res solvonda'st,

    by a whipping, Plaut. As. 2, 2, 54:

    habent hunc morem ut pugnis rem solvant si quis poscat clarius,

    id. Curc. 3, 9:

    tibi quidem copia'st, dum lingua vivet, qui rem solvas omnibus,

    id. Rud. 2, 6, 74.—Hence,
    (β).
    Absol. (sc. rem), to pay; with or without dat. of person:

    cujus bona, quod populo non solvebat, publice venierunt,

    Cic. Fl. 18, 43:

    ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis,

    id. ib. 20, 46:

    misimus qui pro vectura solveret,

    id. Att. 1, 3, 2:

    qui nimis cito cupit solvere, invitus debet,

    Sen. Ben. 4, 40, 5:

    ut creditori solvat,

    Dig. 30, 1, 49, § 7.— Pass. impers.:

    si dare vis mihi, Magis solutum erit quam ipsi dederis,

    it will be a more valid payment, Plaut. Ps. 2, 2, 46:

    numquam vehementius actum est quam me consule, ne solveretur,

    to stop payments, Cic. Off. 2, 24, 84:

    fraudandi spe sublata solvendi necessitas consecuta est,

    id. ib. 2, 24, 84:

    cum eo ipso quod necesse erat solvi, facultas solvendi impediretur,

    Liv. 6, 34, 1.—Cf. in the two senses, to free from debt, and to pay, in the same sentence:

    non succurrere vis illi, sed solvere. Qui sic properat, ipse solvi vult, non solvere,

    Sen. Ben. 6, 27, 1.—
    (γ).
    With acc. of the debt, to discharge, to pay:

    postquam Fundanio debitum solutum esset,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:

    hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas,

    settled, id. Att. 16, 6, 3:

    solverat Castricio pecuniam jam diu debitam,

    id. Fl. 23, 54:

    ex qua (pensione) major pars est ei soluta,

    id. Att. 16, 2, 1:

    solvi aes alienum Pompejus ex suo fisco jussit,

    Val. Max. 6, 2, 11:

    aes alienum solvere,

    Sen. Ep. 36, 5:

    quae jactatio est, solvisse quod debebas?

    id. Ben. 4, 17, 1; so,

    debitum solvere,

    id. ib. 6, 30, 2:

    ne pecunias creditas solverent,

    Cic. Pis. 35, 86:

    ut creditae pecuniae solvantur,

    Caes. B. C. 3, 20; 3, 1:

    ex thensauris Gallicis creditum solvi posse,

    Liv. 6, 15, 5:

    ita bona veneant ut solidum suum cuique solvatur,

    Cic. Rab. Post. 17, 46.—And of moral debts:

    cum patriae quod debes solveris,

    Cic. Marcell. 9, 27:

    debet vero, solvitque praeclare,

    id. Phil. 13, 11, 25:

    aliter beneficium, aliter creditum solvitur,

    Sen. Ben. 2, 34, 1:

    qui grate beneficium accipit, primam ejus pensionem solvit,

    id. ib. 2, 22 fin.
    (δ).
    By a confusion of construction, solvere pecuniam, etc., to pay money, etc. (for pecunia rem or debitum solvere); constr. with dat. or absol.:

    emi: pecuniam solvi,

    Cic. Verr. 2, 4, 20, § 43:

    pro frumento nihil solvit,

    id. ib. 2, 3, 72, §

    169: legatis pecuniam pro frumento solvit,

    Liv. 44, 16:

    hanc pecuniam cum solvere in praesenti non posset,

    Nep. Milt. 7, 6:

    nisi pecuniam solvisset,

    id. Cim. 1, 1:

    condiciones pacis dictae ut decem millia talentum argenti... solverent,

    Liv. 30, 37 med.:

    pro quo (frumento) pretium solveret populus Romanus,

    id. 36, 3, 1:

    pretium servorum ex aerario solutum est dominis,

    id. 32, 26, 14:

    pretium pro libris domino esse solvendum,

    id. 40, 39 fin.:

    meritam mercedem,

    id. 8, 22, 3; so id. 8, 11, 4: sorte creditum solvere, by paying the principal (i. e. without interest), id. 6, 36, 12:

    quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur,

    Cic. Phil. 14, 14, 38:

    stipendium,

    Liv. 28, 32, 1:

    dotem mulieri,

    Dig. 24, 3, 2:

    litem aestimatam,

    the amount of a fine, Nep. Cim. 5, 18 fin.:

    arbitria funeris,

    the expenses of the funeral, Cic. Red. Sen. 7, 18:

    solvere dodrantem,

    to pay seventy-five per cent., Mart. 8, 9, 1:

    dona puer solvit,

    paid the promised gifts, Ov. M. 9, 794; so,

    munera,

    id. ib. 11, 104.— Transf., of the dedication of a book, in return for favors:

    et exspectabo ea (munera) quae polliceris, et erunt mihi pergrata si solveris... Non solvam nisi prius a te cavero, etc.,

    Cic. Brut. 4, 17 sq. —Of the delivery of slaves:

    si quis duos homines promise rit et Stichum solverit,

    Dig. 46, 3, 67; 46, 3, 38, § 3.— Transf., poet.: dolorem solvisti, you have paid your grief, i. e. have duly mourned, Stat. S. 2, 6, 98.— Pass. with personal subject:

    si (actor) solutus fuisset,

    Dig. 12, 1, 31 (cf.: solvere militem, b supra). —
    (ε).
    Esp., in certain phrases, to pay:

    aliquid praesens solvere,

    to pay in cash, Cic. Att. 16, 2, 1; so,

    aliquid de praesentibus solvere,

    Sen. Ep. 97, 16:

    solvere grates (= referre gratiam muneribus): Sulla solvit grates Dianae,

    Vell. 2, 25:

    quas solvere grates sufficiam?

    Stat. S. 4, 2, 7: cum homo avarus, ut ea (beneficia) solveret sibi imperare non posset, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; cf.: non dicimus reposuit beneficium aut solvit;

    nullum nobis placuit quod aeri alieno convenit verbum,

    Sen. Ep. 81, 9; but v. id. Ben. 2, 18, 5: in debitum solvere, to make a partial payment:

    unum haec epistula in debitum solvet,

    id. Ep. 7, 10: aliquid solvere ab aliquo (de aliqua re), to pay out of funds supplied by any one ( out of any fund):

    Quintus laborat ut tibi quod debet ab Egnatio solvat,

    Cic. Att. 7, 18, 4:

    homines dicere, se a me solvere,

    id. ib. 5, 21, 11:

    (summa) erat solvenda de meo,

    Plin. Ep. 2, 4, 2:

    operas solvere alicui,

    to work for somebody, Dig. 40, 7, 39: solvo operam Dianae, I work for Diana, i. e. offer a sacrifice to her, Afran. ap. Non. 12, 21: judicatum solvere, to pay the amount adjudged by the court, for which security (satisdatio) was required:

    stipulatio quae appellatur judicatum solvi,

    Gai. Inst. 4, 90:

    iste postulat ut procurator judicatum solvi satisdaret,

    Cic. Quint. 7, 29; so Dig. 3, 2, 28; 3, 3, 15; 2, 8, 8;

    2, 8, 14 et saep.: auctio solvendis nummis,

    a cash auction, Mart. 14, 35.— Gerund.: solvendo esse, to be solvent; jurid. t. t., to be able to pay, i. e. one's debts; cf.

    in full: nec tamen solvendo aeri alieno respublica esset,

    Liv. 31, 13:

    nemo dubitat solvendo esse eum qui defenditur,

    Dig. 50, 17, 105:

    qui modo solvendo sint,

    Gai. Inst. 1, 3, 121:

    si solvendo sint,

    Paul. Sent. 1, 20, 1:

    nec interest, solvendo sit, necne,

    Dig. 30, 1, 49, § 5; so ib. 46, 1, 10; 46, 1, 27, § 2; 46, 1, 51, §§ 1 and 4; 46, 1, 52, § 1; 46, 1, 28; 50, 17, 198 et saep.: non solvendo esse, to be insolvent:

    solvendo non erat,

    Cic. Att. 13, 10, 3:

    cum solvendo civitates non essent,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    tu nec solvendo eras, nec, etc.,

    id. Phil. 2, 2, 4:

    ne videatur non fuisse solvendo,

    id. Off. 2, 22, 79;

    and very freq. in the jurists.—So, trop.: quid matri, quid flebili patriae dabis? Solvendo non es,

    Sen. Oedip. 941; cf.:

    *non esse ad solvendum (i. e. able to pay),

    Vitr. 10, 6 fin.
    b.
    To fulfil the duty of burial.
    (α).
    Justa solvere; with dat. of the person:

    qui nondum omnia paterno funeri justa solvisset,

    who had not yet finished the burial ceremonies of his father, Cic. Rosc. Am. 8, 23:

    justis defunctorum corporibus solutis,

    Curt. 3, 12, 15:

    proinde corpori quam primum justa solvamus,

    id. 10, 6, 7:

    ut justa soluta Remo,

    Ov. F. 5, 452:

    nunc justa nato solve,

    Sen. Hippol. 1245.—
    (β).
    Exsequias, inferias or suprema solvere:

    exsequiis rite solutis,

    Verg. A. 7, 5:

    cruor sancto solvit inferias viro,

    Sen. Hippol. 1198:

    solvere suprema militibus,

    Tac. A. 1, 61.—
    c.
    Votum solvere, to fulfil a vow to the gods.
    (α).
    Alone:

    vota ea quae numquam solveret nuncupavit,

    Cic. Phil. 3, 4, 11:

    quod si factum esset, votum rite solvi non posse,

    Liv. 31, 9 fin.:

    liberare et se et rempublicam religione votis solvendis,

    id. 40, 44, 8:

    placatis diis votis rite solvendis,

    id. 36, 37 fin.:

    petiit ut votum sibi solvere liceret,

    id. 45, 44:

    animosius a mercatore quam a vectore solvitur votum,

    Sen. Ep. 73, 5:

    vota pro incolumitate solvebantur,

    Tac. A. 2, 69:

    vota pater solvit,

    Ov. M. 9, 707:

    ne votum solvat,

    Mart. 12, 91, 6; 8, 4, 2; Val. Max. 6, 9, 5 ext.; 1, 1, 8 ext. — Poet.:

    voti debita solvere,

    Ov. F. 5, 596; cf.

    the abbrev. formula V. S. L. M. (voTVM SOLVIT LIBENS MERITO),

    Inscr. Orell. 186; 1296 sq.:

    V.S.A.L. (ANIMO LIBENTI),

    ib. 2022 et saep.:

    sacra solvere (=votum solvere),

    Manil. 1, 427.—
    (β).
    With dat.:

    ait sese Veneri velle votum solvere,

    Plaut. Rud. prol. 60:

    vota Jovi solvo,

    Ov. M. 7, 652; 8, 153:

    sunt vota soluta deae,

    id. F. 6, 248:

    dis vota solvis,

    Sen. Ben. 5, 19, 4:

    libamenta Veneri solvere (=votum per libamenta),

    Just. 18, 5, 4.—
    d.
    Fidem solvere, to fulfil a promise (post-class. for fidem praestare, [p. 1728] exsolvere; cf.:

    fidem obligatam liberare,

    Suet. Claud. 9):

    illi, ut fidem solverent, clipeis obruere,

    Flor. 1, 1, 12;

    similarly: et voti solverat ille fidem (=votum solverat),

    Ov. F. 1, 642; but cf.: itane imprudens? tandem inventa'st causa: solvisti fidem, you have found a pretext to evade your promise (cf. II. A. 3.), Ter. And. 4, 1, 18: esset, quam dederas, morte soluta fides, by my death your promise to marry me would have been cancelled (cf. II. B. 1. 6.), Ov. H. 10, 78; similarly: suam fidem (i. e. quam Lepido habuerit) solutam esse, that his faith in Lepidus was broken, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 3.—With a different construction: se depositi fide solvere, to acquit one's self of the duty to return property intrusted to him (cf. I. B. 1. c.), Val. Max. 7, 3, 5 ext.: factique fide data munera solvit, he freed the gift already given from the obligation of an accomplished fact, i. e. he revoked the gifts, although already made, Ov. M. 11, 135.—
    e.
    Promissum solvere, to fulfil a promise (very rare):

    perinde quasi promissum solvens,

    Val. Max. 9, 6, 1:

    solvitur quod cuique promissum est,

    Sen. Cons. Marc. 20 fin.;

    similarly: solutum, quod juraverant, rebantur,

    what they had promised under oath, Liv. 24, 18, 5.—Hence, sŏlūtus, a, um, P. a., free, loose, at large, unfettered, unbandaged.
    A.
    Lit.
    1.
    (Acc. to I.A. 1. supra.) Pigeat nostrum erum si eximat aut solutos sinat, Plaut. Capt. 2, 1, 11:

    tibi moram facis quom ego solutus sto,

    id. Ep. 5, 2, 25:

    reus solutus causam dicis, testes vinctos attines,

    id. Truc. 4, 3, 63:

    cum eos vinciret quos secum habebat, te solutum Romam mittebat?

    Cic. Deiot. 7, 22:

    nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,

    unbandaged, id. Tusc. 2, 22, 53:

    duos (captivos) solutos ire ad Hannibalem jussit,

    Liv. 27, 51:

    eum interdiu solutum custodes sequebantur, nocte clausum asservabant,

    id. 24, 45, 10:

    non efficiatis ut solutos verear quos alligatos adduxit,

    Val. Max. 6, 2, 3.—
    2.
    (Acc. to I. A. 2.) Of texture, etc.; esp. of soil, loose, friable (opp spissus;

    postAug.): quo solutior terra facilius pateat radicibus,

    Sen. Ep. 90, 21;

    ordeum nisi solutum et siccum locum non patitur,

    Col. 2, 9:

    soluta et facilis terra,

    id. 3, 14;

    solum solutum vel spissum,

    id. 2, 2 init.;

    seri vult raphanus terra soluta, umida,

    Plin. 19, 5, 26, § 83:

    hordeum seri non vult, nisi in sicca et soluta terra,

    id. 18, 7, 18, § 79:

    solutiores ripae,

    Front. Aquaed. 15.—Of plants:

    mas spissior, femina solutior,

    Plin. 25, 9, 57, § 103.—Hence, subst.: sŏlūtum, i, n., a state of looseness:

    dum vult describere, quem ad modum alia torqueantur fila, alia ex molli solutoque ducantur,

    Sen. Ep. 90, 20.—
    3.
    (Acc. to I. A. 3.) Rarefied, thin, diffused:

    turbo, quo celsior eo solutior laxiorque est, et ob hoc diffunditur,

    Sen. Q. N. 7, 9, 3:

    aer agitatus a sole calefactusque solutior est,

    id. ib. 1, 2, 10:

    debet aer nec tam spissus esse, nec tam tenuis et solutus, ut, etc.,

    id. ib. 1, 2, 11.—
    B.
    Trop.
    1.
    (Acc. to I. B. 1.) Of speech, unfettered, fluent, ready:

    (orator) solutus in explicandis sententiis,

    Cic. Or. 47, 173:

    verbis solutus satis,

    id. ib. 47, 174:

    solutissimus in dicendo,

    id. ib. 48, 180.—
    2.
    Exempt, free from duties, obligations, etc.:

    quam ob rem viderer maximis beneficii vinculis obstrictus, cum liber essem et solutus?

    Cic. Planc. 30, 72:

    soluta (praedia) meliore in causa sunt quam obligata,

    unmortgaged, id. Agr. 3, 2, 9:

    si reddidi (debitum), solutus sum ac liber,

    Sen. Ben. 2, 18, 5;

    non ut gratus, sed ut solutus sim,

    id. ib. 4, 21, 3;

    solutus omni fenore,

    Hor. Epod. 2, 4;

    nam ea (religione) magister equitum solutus ac liber potuerit esse,

    Liv. 8, 32, 5:

    Mamertini soli in omni orbe terrarum vacui, expertes soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23.—
    3.
    Free from punishment, not punishable, not liable, etc.: qui mancipia vendunt, certiores faciunt emptores quis fugitivus sit, noxave solutus, Edict. Aedil. ap. Dig. 21, 1, 1, § 1; Gell. 4, 2, 1; cf.:

    quod aiunt aediles noxae solutus non sit sic intellegendum est... noxali judicio subjectum non esse,

    Dig. 21, 1, 17, § 17:

    apud quos libido etiam permissam habet et solutam licentiam,

    Cic. Rep. 4, 4, 4:

    omne illud tempus habeat per me solutum ac liberum,

    i. e. let the crimes then committed be unpunished, id. Verr. 2, 1, 12, § 33: antea vacuum id solutumque poena fuerat, Tac. A. 14, 28.—With subj. inf.:

    maxime solutum fuit, prodere de iis, etc.,

    Tac. A. 4, 35: solutum existimatur esse, alteri male dicere, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3.—
    4.
    Free from cares, undistracted:

    animo soluto liberoque,

    Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:

    sed paulo solutiore tamen animo,

    id. ib. 2, 5, 31, § 82.—
    5.
    At leisure, free from labor, business, etc.:

    te rogo ut eum solutum, liberum, confectis ejus negotiis a te, quamprimum ad me remittas,

    Cic. Fam. 13, 63, 2:

    quo mea ratio facilior et solutior esse possit,

    id. ib. 3, 5, 1.—With gen.:

    Genium Curabis Cum famulis operum solutis,

    Hor. C. 3, 17, 16.—
    6.
    Unbound, relaxed, merry, jovial:

    quam homines soluti ridere non desinant, tristiores autem, etc.,

    Cic. Dom. 39, 104:

    an tu existimas quemquam soluto vultu et hilari oculo mortem contemnere?

    Sen. Ep. 23, 4:

    vultus,

    Stat. Th. 5, 355:

    (mores) naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt,

    unembarrassed, Sen. Ep. 122, 17.—
    7.
    Free from the rule of others, uncontrolled, independent:

    cum videas civitatis voluntatem solutam, virtutem alligatam,

    Cic. Att. 2, 18, 1:

    ab omni imperio externo soluta in perpetuum Hispania,

    Liv. 29, 1 fin.:

    Masinissae ab imperio Romano solutam libertatem tribuit,

    Val. Max. 7, 2, 6:

    incerti, solutique, et magis sine domino quam in libertate, Vononem in regnum accipiunt,

    Tac. A. 2, 4:

    quorum (militum) libertas solutior erat,

    Just. 13, 2, 2.—Of animals:

    rectore solutos (solis) equos,

    Stat. Th. 1, 219.—
    8.
    Free from influence or restraint; hence, independent, unbiassed, unprejudiced:

    nec vero deus ipse alio modo intellegi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,

    Cic. Tusc. 1, 27, 66;

    cum animi sine ratione motu ipsi suo soluto ac libero incitarentur,

    id. Div. 1, 2, 4:

    judicio senatus soluto et libero,

    id. Phil. 5, 15, 41:

    sum enim ad dignitatem in re publica solutus,

    id. Att. 1, 13, 2:

    libero tempore cum soluta vobis est eligendi optio,

    id. Fin. 1, 10, 33:

    si omnia mihi essent solutissima, tamen in re publica non alius essem atque nunc sum,

    id. Fam. 1, 9, 21:

    liberi enim ad causas solutique veniebant,

    uncommitted, id. Verr. 2, 2, 78, § 192.—
    9.
    Free from moral restraint; hence, unbridled, insolent, loose:

    amores soluti et liberi,

    Cic. Rep. 4, 4, 4:

    licentia,

    id. ib. 4, 4, 4:

    populi quamvis soluti ecfrenatique sint,

    id. ib. 1, 34, 53:

    quis erat qui sibi solutam P. Clodii praeturam sine maximo metu proponeret? Solutam autem fore videbatis, nisi esset is consul qui eam auderet possetque constringere,

    id. Mil. 13, 34:

    quominus conspectus, eo solutior erat,

    Liv. 27, 31 fin.:

    adulescentes aliquot quorum, in regno, libido solutior fuerat,

    id. 2, 1, 2:

    solutioris vitae primos adulescentiae annos egisse fertur,

    a licentious life, Val. Max. 2, 6, 1:

    spectandi solutissimum morem corrigere,

    Suet. Aug. 44:

    mores soluti,

    licentious habits, Just. 3, 3, 10.—
    10.
    Regardless of rules, careless, loose:

    orator tam solutus et mollis in gestu,

    Cic. Brut. 62, 225:

    dicta factaque ejus solutiora, et quandam sui neglegentiam praeferentia,

    Tac. A. 16, 18.—
    11.
    Esp., of style, etc., free from rules of composition.
    (α).
    Oratio soluta, verba soluta, a free style, conversational or epistolary style:

    est oratio aliqua vincta atque contexta, soluta alia, qualis in sermone et epistulis,

    Quint. 9, 4, 19; 9, 4, 20; 9, 4, 69; 9, 4, 77.—
    (β).
    More freq.: verba soluta, oratio soluta, prose (opp. to verse);

    in full: scribere conabar verba soluta modis, Ov Tr. 4, 10, 24: quod (Isocrates) verbis solutis numeros primus adjunxerit,

    Cic. Or. 52, 174:

    mollis est enim oratio philosophorum... nec vincta numeris, sed soluta liberius,

    id. ib. 19, 64; 71, 234;

    68, 228: si omnes soluta oratione scripserunt,

    Varr. R. R. 4, 1; de heisce rebus treis libros ad te mittere institui;

    de oratione soluta duos, de poetica unum,

    id. L. L. 6, 11 fin.:

    ut in soluta oratione, sic in poemateis,

    id. ib. 7, 1:

    primus (Isocrates) intellexit. etiam in soluta oratione, dum versum effugeres modum et numerum quemdam debere servari,

    Cic. Brut. 8, 32:

    Aristoteles judicat heroum numerum grandiorem quam desideret soluta oratio,

    id. Or. 57, 192:

    et creticus et paeon quam commodissume putatur in solutam orationem illigari,

    id. ib. 64, 215:

    a modis quibusdam, cantu remoto, soluta esse videatur oratio,

    id. ib. 55, 183; 55, 184; id. de Or. 3, 48, 184: historia est quodammodo carmen solutum, Quint. 10, 1, 31.—
    (γ).
    Also in reference to a prose rhythm, loose, unrhythmical, inharmonious:

    ut verba neque inligata sint, quasi... versus, neque ita soluta ut vagentur,

    Cic. de Or. 3, 44, 176; 3, 48, 186:

    nec vero haec (Callidii verba) soluta nec diffluentia, sed astricta numeris,

    id. Brut. 79, 274:

    orator sic illigat sententiam verbis ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,

    id. de Or. 3, 44, 175; but: verba soluta suis figuris, words freed from their proper meaning, i.e. metaphors, Manil. 1, 24.—
    (δ).
    Rarely with reference to the thought: soluta oratio, a fragmentary, disconnected style:

    soluta oratio, et e singulis non membris, sed frustis, collata, structura caret,

    Quint. 8, 5, 27; cf. id. 9, 4, 69:

    solutiora componere,

    id. 10, 4, 1; 9, 4, 15.—
    12.
    Effeminate, luxurious (acc. to I. B. 3.):

    sinum togae in dextrum umerum reicere, solutum ac delicatum est,

    Quint. 11, 3, 146.—
    13.
    Undisciplined, disorderly:

    omnia soluta apud hostes esse,

    Liv. 8, 30, 3:

    nihil temeritate solutum,

    Tac. A. 13, 40:

    apud Achaeos neglecta omnia ac soluta fuere,

    Just. 34, 2, 2.—
    14.
    Lax, remiss, weak:

    mea lenitas adhuc si cui solutior visa erat,

    Cic. Cat. 2, 12, 27:

    Ciceronem male audivisse, tamquam solutum et enervem,

    Tac. Or. 18:

    soluti ac fluentes,

    Quint. 1, 2, 8.—Hence:

    solutum genus orationis,

    a lifeless, dull style, Val. Max. 8, 10, 3:

    quanto longius abscederent, eo solutiore cura,

    laxer attention, Liv. 3, 8, 8.—
    C.
    (Acc. to II. B. 3. e supra.) Paid, discharged, only as subst.: sŏlūtum, i, n., that which is paid, a discharged debt, in certain phrases:

    aliquid in solutum dare,

    to give something in payment, Dig. 46, 3, 45; 46, 3, 46; 46, 3, 60: in solutum accipere, to accept in payment:

    qui voluntatem bonam in solutum accipit,

    Sen. Ben. 7, 16, 4:

    qui rem in solutum accipit,

    Dig. 42, 4, 15; 12, 1, 19;

    in solutum imputare,

    to charge as payment, Sen. Ep. 8, 10; aliquid pro soluto est, is considered as paid or cancelled:

    pro soluto id in quo creditor accipiendo moram fecit, oportet esse,

    Dig. 46, 3, 72: pro soluto usucapere, to acquire by prescription something given in payment by the debtor, but not belonging to him:

    pro soluto usucapit qui rem debiti causa recepit,

    Dig. 41, 3, 46.— Adv.: sŏlūtē.
    1.
    Thinly:

    corpora diffusa solute,

    Lucr. 4, 53.—
    2.
    Of speech, fluently:

    non refert videre quid dicendum est, nisi id queas solute ac suaviter dicere,

    Cic. Brut. 29, 110:

    ita facile soluteque volvebat sententias,

    id. ib. 81, 280:

    quid ipse compositus alias, et velut eluctantium verborum, solutius promptiusque eloquebatur,

    Tac. A. 4, 31.—
    3.
    Irregularly, loosely:

    a fabris neglegentius solutiusque composita,

    Sen. Q. N. 6, 30, 4.—
    4.
    Freely, without restraint:

    generaliter puto judicem justum... solutius aequitatem sequi,

    i. e. without strictly regarding the letter of the law, Dig. 11, 7, 14, § 13.—
    5.
    Of style, without connection, loosely:

    enuntiare,

    Quint. 11, 2, 47.—
    6.
    Of manners and discipline, disorderly, negligently:

    praecipue sub imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt (exercitus),

    Liv. 39, 1, 4:

    in stationibus solute ac neglegenter agentes,

    id. 23, 37, 6.—
    7.
    Weakly, tamely, without vigor:

    quod ille tam solute egisset, tam leniter, tam oscitanter,

    Cic. Brut. 80, 277.—
    8.
    Of morals, loosely, without restraint:

    ventitabat illuc Nero, quo solutius urbem extra lasciviret,

    Tac. A. 13, 47.

    Lewis & Short latin dictionary > solutum

  • 20 solvo

    solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:

    soluisse,

    Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.
    I.
    To loose an object bound, to release, set free, disengage, dissolve, take apart.
    A.
    In a corporeal sense.
    1.
    Outwardly, to release.
    a.
    From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:

    solvite istas,

    i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:

    solvite istum,

    id. Mil. 5, 32:

    numquam, nisi me orassis, solves,

    id. Ep. 5, 2, 62:

    jube solvi (eum),

    Ter. And. 5, 4, 52:

    ad palum adligati repente soluti sunt,

    Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:

    ut vincti solvantur,

    id. ib. 2, 5, 6, §

    12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,

    id. Tusc. 1, 31, 75:

    ita nexi soluti (sunt),

    Liv. 8, 28, 9:

    solvite me, pueri,

    Verg. E. 6, 24:

    fore ut brevi solveretur,

    Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:

    canis solutus catena,

    Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:

    solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),

    Stat. Th. 5, 15:

    terrae quem (florem) ferunt solutae,

    Hor. C. 1, 4, 10.—
    b.
    From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:

    solverat sol equos,

    unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:

    et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,

    Ov. Tr. 5, 2, 2:

    et jacet in gremio charta soluta meo,

    id. H. 11, 4:

    praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,

    Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:

    soluta toga,

    Quint. 11, 3, 147:

    vela solvere,

    Verg. A. 4, 574.—
    c.
    From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:

    Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,

    Prop. 2, 1, 69:

    fraxinus solvitur,

    from the ground, Stat. Th. 9, 498:

    ceciditque soluta pinus,

    id. ib. 9, 409; cf.:

    pinus radice soluta, deficit,

    id. S. 5, 1, 152:

    solutis radicibus arbusta procumbunt,

    Sen. Q. N. 3, 27, 5:

    accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,

    detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;

    but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,

    Ov. M. 15, 696; 8, 102:

    querno solvunt de stipite funem,

    id. F. 4, 333:

    fune soluto Currit in immensum carina,

    id. Am. 2, 11, 23:

    curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),

    Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:

    imber caelesti nube solutus,

    Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:

    cum solis radii absumant,

    Plin. 2, 9, 6, § 45:

    solutum a latere pugionem,

    detached from his side, Suet. Vit. 15.—
    d.
    Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.
    (α).
    With acc. alone:

    eisce confectis navem solvimus,

    Plaut. Merc. 1, 1, 91:

    navim cupimus solvere,

    id. Mil. 4, 7, 17:

    naves solvit,

    Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;

    3, 102: primis tenebris solvit navem,

    Liv. 45, 6:

    postero die solvere naves (jussi),

    id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:

    classem solvere,

    Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—
    (β).
    With ab and abl.:

    navis a terra solverunt,

    Caes. B. C. 3, 101:

    quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,

    Liv. 31, 7 med.:

    solvunt a litore puppes,

    Luc. 2, 649.—
    (γ).
    With ex and abl.:

    nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,

    Plaut. Am. 1, 1, 259:

    interea e portu nostra navis solvitur,

    id. Bacch. 2, 3, 54.—
    (δ).
    With abl.:

    complures mercatores Alexandria solvisse,

    Cic. Off. 3, 12, 50:

    portu solventibus,

    id. Mur. 2, 4.—
    (ε).
    Absol. (sc. navem or naves):

    tertia fere vigilia solvit,

    Caes. B. G. 4, 23:

    nos eo die cenati solvimus,

    Cic. Fam. 16, 9, 2:

    altero die quam a Brundusio solvit,

    Liv. 31, 14 init.:

    qui inde solverant,

    Val. Max. 1, 7, 3:

    solvi mare languido,

    Sen. Ep. 53, 1:

    fortasse etiam ventis minantibus solves,

    id. Ben. 2, 35, 5:

    non eadem est his et illis causa solvendi,

    making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—
    (ζ).
    With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):

    naves XVIII. ex superiore portu solverunt,

    Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—
    (η).
    Poet. usages:

    de litore puppis solvit iter,

    clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:

    nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,

    Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—
    e.
    Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):

    tempore eo quo menstrua solvit,

    Lucr. 6, 706:

    cruor solvitur,

    Stat. Th. 9, 530:

    lacrimas solvere,

    id. Achill. 2, 256:

    solutis lacrimis,

    Claud. Ruf. 2, 258; so,

    partus solvere,

    to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—
    2.
    To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.
    a.
    In gen.:

    omne colligatum solvi potest,

    Cic. Fin. 11.—
    b.
    Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):

    solvere naves et rursus conjungere,

    Curt. 8, 10, 3:

    solvere quassatae parcite membra ratis,

    Ov. Tr. 1, 2, 2:

    dubitavit an solveret pontem,

    Curt. 4, 16, 8:

    solvere pontem,

    Tac. A. 1, 69:

    si pons solutus sit,

    Dig. 2, 11, 2, § 7:

    solutus pons tempestatibus,

    Just. 2, 13, 9:

    currum (solis) solutum,

    Manil. 1, 740.—
    c.
    Of woven stuff:

    solvens texta,

    Prop. 2, 9, 6.—
    d.
    Of mountains:

    utrimque montes solvit (Hercules),

    Sen. Herc. Fur. 237:

    tridente Neptunus montem solvit,

    id. Agam. 553.—
    e.
    Of the neck:

    soluta cervix silicis impulsu,

    broken, Sen. Troad. 1119.—
    f.
    Of a comet:

    momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,

    Sen. Q. N. 7, 16, 3.—
    g.
    Of the hair, to loosen, untie, let fall:

    solve capillos,

    Ov. Am. 3, 9, 3:

    crinem,

    id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:

    comas casside,

    Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—
    h.
    Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;

    post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,

    Sen. Q. N. 6, 10, 2:

    ubi montis latus nova ventis solvit hiems,

    Stat. Th. 7, 745. —
    3.
    To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.
    (α).
    Of a change into air or gas:

    calor mobiliter solvens, differt primordia vini,

    dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:

    nam materiai copia ferretur per inane soluta,

    id. 1, 1018; so id. 1, 1103:

    ita fatus in aera rursus solvitur,

    Stat. Th. 5, 285;

    nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,

    Ov. M. 15, 845.—
    (β).
    Into a liquid, to melt:

    saepe terra in tabem solvitur,

    Sen. Q. N. 3, 15, 7:

    terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,

    id. ib. 3, 29, 4:

    nullum tellus se solvit in amnem,

    Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:

    ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,

    Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,

    nivem solvere,

    id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:

    rigor auri solvitur aestu,

    Lucr. 1, 493:

    ferrum calidi solvant camini,

    Manil. 4, 250:

    cerae igne solutae,

    Ov. A. A. 2, 47:

    Iris cum vino triduo non solvitur,

    Plin. 21, 20, 83, § 142:

    (herba) quinto die solvitur,

    id. 26, 14, 88, § 148.—
    (γ).
    Of putrefaction:

    (vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,

    Verg. G. 4, 302.—
    (δ).
    Of change in general:

    inque novas abiit massa soluta domos,

    Ov. F. 1, 108:

    repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),

    Sen. Ben. 6, 22.—
    (ε).
    Of expansion by heat:

    (uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,

    Ov. A. A. 2, 317.—
    (ζ).
    Hence, solvere, absol., to rarefy:

    gravitas aeris solvitur,

    Sen. Q. N. 5, 5, 1.—
    (η).
    Solvi in, to pass into, become:

    in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,

    Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:

    donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,

    disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:

    postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),

    Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—
    4.
    To consume, to destroy, dissolve:

    solvere orbes,

    Manil. 1, 497:

    ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),

    Lucr. 3, 287:

    (Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,

    Liv. 39, 40, 11:

    si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,

    Sen. Q. N. 7, 2, 2:

    (turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,

    id. ib. 7, 9, 4:

    tabes solvit corpora,

    Luc. 6, 18; 7, 809:

    nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),

    id. 3, 506:

    ne tegat functos humus, ne solvat ignis,

    Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:

    solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,

    Sen. Ep. 22, 3:

    hanc mihi solvite vitam,

    Prop. 2, 9, 39.—
    B.
    Trop.
    1.
    To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.
    a.
    From the body, etc.:

    teque isto corpore solvo,

    Verg. A. 4, 703:

    soluta corpore anima,

    Quint. 5, 14, 13:

    qui solutas vinculis animas recipit,

    Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:

    vocem solvere,

    to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:

    suspiria solvit,

    Stat. Th. 11, 604:

    solvat turba jocos,

    Sen. Med. 114:

    solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),

    Hor. S. 1, 4, 83:

    Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,

    unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—
    b.
    Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:

    linguam (Juno) ad jurgia solvit,

    Ov. M. 3, 261:

    lingua devincta nec in motus varios soluta,

    Sen. Ira, 1, 3, 7:

    ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,

    id. Const. 11, 3:

    (fama) innumeras solvit in praeconia linguas,

    Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:

    magna difficili solventem bracchia motu,

    Stat. Achill. 1, 604; cf.

    of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,

    unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    c.
    From obligations and debts:

    solvit me debito,

    Sen. Ben. 6, 4, 1:

    an nos debito solverit,

    id. Ep. 81, 3:

    ut religione civitas solvatur,

    Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:

    te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),

    Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:

    hoc si impetro, solvo vos jurejurando,

    Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:

    sacramento solvi,

    Tac. A. 16, 13:

    cum quis propter delictum sacramento solvitur,

    Dig. 49, 16, 13:

    militia solvere,

    Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:

    ut Ilienses publico munere solverentur,

    Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:

    ut manere solveretur,

    that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—
    d.
    From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):

    si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,

    be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:

    atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,

    id. ib. 4, 9:

    sit capitis damno Roma soluta mei,

    Ov. F. 6, 452:

    ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,

    id. ib. 2, 40:

    Helenen ego crimine solvo,

    id. A. A. 2, 371:

    quid crimine solvis Germanum?

    Stat. Th. 11, 379:

    solutam caede Gradivus manum restituit armis,

    Sen. Herc. Fur. 1342. —
    e.
    From feelings, etc.:

    quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,

    Cic. Rep. 1, 18, 30:

    cum ego vos solvi curis ceteris,

    Ter. Hec. 2, 1, 33:

    senatus cura belli solutus,

    Plin. 22, 3, 4, § 7:

    pectus linquunt cura solutum,

    Lucr. 2, 45:

    his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    soluti metu,

    Liv. 41, 14 init.; 27, 51:

    solvent formidine terras,

    Verg. E. 4, 14:

    solve metu patriam,

    Prop. 4 (5), 6, 41:

    metu belli Scythas solvit,

    Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:

    haec est Vita solutorum misera ambitione,

    Hor. S. 1, 6, 129:

    soluti a cupiditatibus,

    Cic. Agr. 1, 9, 27:

    his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,

    id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:

    longo luctu,

    Verg. A. 2, 26:

    tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),

    Sen. Hippol. 450:

    solvite tantis animum monstris, solvite, superi,

    id. Herc. Fur. 1063:

    Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?

    Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:

    solvit animis miracula (for animos miraculis),

    the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:

    rabie tigrim,

    Manil. 5, 707.— Absol.:

    ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),

    Sen. Ep. 95, 38:

    calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?

    i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:

    solvite animos,

    Manil. 4, 12.—With in:

    vix haec in munera solvo animum,

    i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—
    f.
    From sleep, very rare:

    ego somno solutus sum,

    awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—
    g.
    From labor, business, etc.:

    volucres videmus... solutas opere volitare,

    Cic. Or. 2, 6, 23:

    solutus onere regio, regni bonis fruor,

    Sen. Oedip. 685.— Poet.:

    Romulus excubias decrevit in otia solvi,

    to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—
    h.
    From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):

    frontem solvere disce,

    Mart. 14, 183:

    saltem ora trucesque solve genas,

    Stat. Th. 11, 373:

    solvit feros tunc ipse rictus,

    Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:

    solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,

    be cleared, Hor. Epod. 13, 5:

    vultum risu solvit,

    relieves, Val. Max. 4, 3, 5:

    risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,

    Quint. 6, 3, 1; so,

    solvere judicem,

    unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:

    solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),

    Mart. 9, 28 (29), 4:

    ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,

    Hor. S. 2, 6, 83:

    cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?

    Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:

    solventur risu tabulae,

    i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:

    quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,

    Quint. 5, 10, 67.—
    k.
    From any cause of restraint.
    (α).
    To release from siege:

    Bassanitas obsidione solvere,

    Liv. 44, 30:

    patriam obsidione solvere,

    Val. Max. 3, 2, 2. —
    (β).
    From moral restraints:

    hic palam cupiditates suas solvit,

    gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—
    l.
    From laws and rules: legibus solvere.
    (α).
    To exempt from laws, i. e. by privilege:

    Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,

    Cic. Phil. 11, 5, 11:

    cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,

    id. ib. 2, 13, 31:

    ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,

    id. Agr. 2, 36, 99:

    Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),

    id. Att. 1, 16, 13:

    solvatne legibus Scipionem,

    Auct. Her. 3, 2, 2:

    petente Flacco ut legibus solverentur,

    Liv. 31, 50, 8:

    Scipio legibus solutus est,

    id. Epit. 56:

    Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,

    Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:

    ut munere vigintiviratus solveretur,

    Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:

    (aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,

    Sen. Q. N. 3, 28, 6:

    solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,

    id. Brev. Vit. 15, 5:

    nec leti lege solutas,

    Lucr. 3, 687:

    nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),

    Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:

    et is per aes et libram heredes testamenti solveret,

    Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—
    (β).
    Legibus solutus, not subject to, released from:

    reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,

    i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:

    soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,

    id. ib. 7, 18.—Of other laws:

    solutus Legibus insanis,

    Hor. S. 2, 6, 68:

    quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,

    Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—
    2.
    To dissolve, separate objects which are united, to break up, dismiss.
    (α).
    Of troops, ranks, etc.:

    ubi ordines procursando solvissent,

    Liv. 42, 65, 8:

    incomposito agmine, solutis ordinibus,

    Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:

    agmina Diductis solvere choris,

    Verg. A. 5, 581:

    solvit maniplos,

    Juv. 8, 154:

    solvuntur laudata cohors,

    Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:

    commissas acies ego possum solvere,

    Prop. 4 (5), 4, 59.—
    (β).
    Of banquets, assemblies, etc.:

    convivio soluto,

    Liv. 40, 14 fin.:

    convivium solvit,

    Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:

    Quid cessas convivia solvere?

    Ov. F. 6, 675:

    coetuque soluto Discedunt,

    id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—
    (γ).
    Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:

    (discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,

    Quint. 1, 9, 2:

    quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,

    id. 9, 4, 14:

    ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,

    id. 1, 8, 13:

    non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,

    Hor. S. 1, 4, 60.—
    3.
    Implying a change for the worse.
    a.
    To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):

    Hannibalem hiberna solverunt,

    Sen. Ep. 51, 5:

    usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,

    Sen. Brev. Vit. 12, 6:

    infantiam statim deliciis solvimus,

    Quint. 1, 2, 6:

    solutus luxu,

    id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:

    soluti in luxum,

    Tac. H. 2, 99:

    in lasciviam,

    id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:

    si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,

    Quint. 9, 4, 49.—
    b.
    To make torpid by removing sensation.
    (α).
    To relax, benumb the limbs or body;

    as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,

    Lucr. 6, 798:

    ima Solvuntur latera,

    Verg. G. 3, 523:

    solvi debilitate corporis,

    paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:

    ut soluto labitur moriens gradu,

    Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:

    illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,

    Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:

    segnitia (oratoris) solvit animos,

    wearies, Quint. 11, 3, 52:

    mentes solvere,

    to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—
    (β).
    By frost ( poet.):

    solvuntur illi frigore membra,

    Verg. A. 12, 951; 1, 92.—
    (γ).
    By sleep ( poet. for sopio):

    homines volucresque ferasque Solverat alta quies,

    Ov. M. 7, 186:

    corpora somnus Solverat,

    id. ib. 10, 369:

    molli languore solutus,

    id. ib. 11, 648;

    11, 612: altoque sopore solutum,

    id. ib. 8, 817:

    somno vinoque solutos,

    id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:

    ut membra solvit sopor,

    id. ib. 12, 867:

    non solvit pectora somnus,

    Sen. Agam. 76.—With in:

    solvitur in somnos,

    Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:

    aequor longa ventorum pace solutum,

    lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—
    (δ).
    By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):

    ipse deus, simulatque volam, me solvet,

    Hor. Ep. 1, 16, 78:

    corporibus quae senectus solvit,

    Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):

    (corpus) quam nullo negotio solvitur,

    Sen. Q. N. 3, 27, 2:

    alius inter cenandum solutus est,

    id. Ep. 66, 43:

    ubicumque arietaveris, solveris,

    id. Cons. Marc. 11, 3:

    me fata maturo exitu facilique solvant,

    Sen. Troad. 605:

    solvi inedia,

    Petr. 111:

    sic morte quasi somno soluta est,

    Flor. 2, 21, 11.—Hence,
    4.
    Of logical dissolution, to refute:

    non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,

    how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:

    argumentum solvere,

    Quint. 2, 17, 34:

    solutum scies quod nobis opponitur,

    Sen. Const. 12, 3.—
    b.
    To disperse, dispel, as of a cloud:

    deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,

    Sen. Ben. 4, 4, 2.
    II.
    To loose, remove, cancel that which binds any thing.
    A.
    In a corporeal sense.
    1.
    In gen., to loose (weaker than rumpo;

    post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,

    Quint. 2, 12, 1:

    qua convulsa tota operis colligatio solveretur,

    Val. Max. 8, 14, 6:

    supera compage soluta,

    Stat. Th. 8, 31.—
    2.
    To remove a fetter, bridle, etc.:

    nullo solvente catenas,

    Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:

    solvere frenum,

    Phaedr. 1, 2, 3:

    loris solutis,

    Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:

    qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,

    Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:

    gelu solvitur,

    it thaws, Tac. H. 1, 79:

    solvitur acris hiems,

    Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:

    facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,

    Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:

    Aeacides a corpore bracchia solvit,

    looses his hold, Ov. M. 11, 246:

    indigno non solvit bracchia collo,

    Stat. Th. 5, 217:

    digitis solutis abjecit jaculum,

    id. ib. 8, 585.—
    3.
    To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:

    solve vidulum ergo,

    Plaut. Rud. 4, 4, 98:

    eam solve cistulam,

    id. Am. 2, 2, 151:

    solve zonam,

    untie, id. Truc. 5, 62:

    solvisse jugalem ceston fertur,

    Stat. Th. 5, 62:

    animai nodos a corpore solvit,

    Lucr. 2, 950:

    nihil interest quomodo (nodi) solvantur,

    Curt. 3, 1, 18:

    quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?

    Sen. Ben. 5, 12, 2:

    solvere nodum,

    Stat. Th. 11, 646:

    laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,

    Sen. Tranq. 10, 1:

    vix solvi duros a pectore nexus,

    Ov. M. 9, 58:

    fasciam solve,

    Sen. Ep. 80, 10:

    solutis fasciis,

    Curt. 7, 6, 5:

    solvi fasciculum,

    Cic. Att. 11, 9, 2:

    crinales vittas,

    Verg. A. 7, 403:

    Parmenion vinculum epistulae solvens,

    Curt. 7, 2, 25:

    equum empturus solvi jubes stratum,

    Sen. Ep. 80, 9:

    redimicula solvite collo,

    Ov. F. 4, 135:

    corollas de fronte,

    Prop. 1, 3, 21:

    solvere portas,

    Stat. Th. 3, 492:

    munimina valli,

    id. ib. 12, 10:

    ille pharetram Solvit,

    Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:

    solutis ac patefactis venis,

    Sen. Q. N. 3, 15, 5:

    venam cultello solvere,

    Col. 6, 14; cf.

    also: lychnis alvum solvit,

    looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:

    ventrem,

    Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:

    stomachus solutus = venter solutus,

    loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—
    B.
    Trop., to slacken or remove a bond.
    1.
    Solvere aliquid (aliquod vinculum; cf. I. B. 1. supra).
    a.
    Of the mouth, etc., to open:

    talibus ora solvit verbis,

    Ov. M. 15, 74; so id. ib. 1, 181; Tib. 4, 5, 14:

    ternis ululatibus ora Solvit,

    Ov. M. 7, 191; 9, 427; id. Tr. 3, 11, 20; Stat. Achill. 1, 525:

    vix ora solvi patitur etiamnum timor,

    Sen. Herc. Oet. 725; so,

    os promptius ac solutius,

    Val. Max. 8, 7, ext. 1.— Transf., of an abyss:

    hic ora solvit Ditis invisi domus,

    Sen. Herc. Fur. 664.—
    b.
    To remove, cancel; to destroy the force of a legal or moral obligation by expiration, death, etc.:

    si mors alterutrius interveniat, solvitur mandatum,

    Gai. Inst. 3, 160:

    cum aliquis renunciaverit societati, societas solvitur,

    id. ib. 3, 151; so id. ib. 3, 152:

    morte solvetur compromissum,

    Dig. 4, 8, 27:

    soluto matrimonio,

    ib. 24, 3, 2:

    solutum conjugium,

    Juv. 9, 79:

    qui... conjugalia solvit,

    Sen. Med. 144:

    nec conjugiale solutum Foedus in alitibus,

    Ov. M. 11, 743:

    (sapiens) invitus beneficium per compensationem injuriae solvet,

    cancel the obligation of a favor by the set-off of a wrong, Sen. Ep. 81, 17.—
    c.
    To efface guilt or wrong:

    magnis injuria poenis Solvitur,

    Ov. F. 5, 304:

    solve nefas, dixit: solvit et ille nefas,

    id. ib. 2, 44:

    culpa soluta mea est,

    id. Tr. 4, 4, 10:

    neque tu verbis solves unquam quod mi re male feceris (i. e. injuriam),

    Ter. Ad. 2, 1, 10.—
    d.
    Poenam solvere, to suffer punishment, i. e. to cancel the obligation of suffering, etc. (cf. 3. infra;

    less freq. than poenam persolvere, exsolvere): serae, sed justae tamen et debitae poenae solutae sunt,

    Cic. Mil. 31, 85:

    capite poenas solvit,

    Sall. J. 69, 4:

    meritas poenas solventem,

    Curt. 6, 3, 14:

    poenarum solvendi tempus,

    Lucr. 5, 1224:

    nunc solvo poenas,

    Sen. Phoen. 172:

    hac manu poenas tibi solvam,

    id. Hippol. 1177.—
    e.
    To remove, relieve, soothe affections, passions, etc.:

    atque animi curas e pectore solvat,

    Lucr. 4, 908:

    curam metumque juvat Dulci Lyaeo solvere,

    Hor. Epod. 9, 38:

    patrimonii cura solvatur,

    Sen. Q. N. 3, praef. §

    2: Pyrrhus impetus sui terrore soluto,

    Val. Max. 4, 3, 14:

    solvite corde metum,

    Verg. A. 1, 562; so id. ib. 9, 90:

    solve metus animo,

    Stat. Th. 2, 356:

    solvi pericula et metus narrant,

    Plin. 11, 37, 52, § 140: neque adhuc Stheneleius iras Solverat Eurystheus, [p. 1727] Ov. M. 9, 274:

    hoc uno solvitur ira modo,

    id. A. A. 2, 460:

    solvitque pudorem,

    Verg. A. 4, 55.—
    f.
    Of sleep:

    quasi clamore solutus Sit sopor,

    Ov. M. 3, 6, 30:

    nec verba, nec herbae audebunt longae somnum tibi solvere Lethes,

    Luc. 6, 768; cf.:

    lassitudinem solvere,

    Plin. 37, 10, 54, § 143. —
    g.
    Of any checks and barriers to motion, to remove.
    (α).
    To raise a siege:

    solutam cernebat obsidionem,

    Liv. 36, 10, 14:

    soluta obsidione,

    id. 36, 31, 7:

    ad Locrorum solvendam obsidionem,

    id. 27, 28, 17; cf. id. 37, 7, 7; 38, 5, 6; 42, 56 init.; 44, 13, 7; Curt. 4, 4, 1; Tac. A. 4, 24; 4, 73; Just. 9, 2, 10.—
    (β).
    Of passions, etc., to remove restraint:

    cujus si talis animus est, solvamus nos ejus vincula, et claustra (i. e. irae) refringamus,

    Liv. 36, 7, 13.—
    (γ).
    To overthrow, subvert a higher authority, etc.:

    quos (milites), soluto imperio, licentia corruperat,

    Sall. J. 39, 5:

    imperia solvit qui tacet, jussus loqui,

    Sen. Oedip. 525:

    sonipedes imperia solvunt,

    id. Hippol. 1084; cf.:

    sanctitas fori ludis solvitur,

    Quint. 11, 3, 58.—
    h.
    Of laws and customs, to abolish, violate:

    solvendarum legum id principium esse censebant (post-Aug. for dissolvendarum),

    Curt. 10, 2, 5:

    solutae a se legis monitus,

    Val. Max. 6, 5, ext. 4:

    cum plus quam ducentorum annorum morem solveremus,

    Liv. 8, 4, 7:

    (Tarquinius) morem de omnibus senatum consulendi solvit,

    id. 1, 49, 7:

    oportebat istum morem solvi,

    Curt. 8, 8, 18.—
    2.
    Esp. with acc. of the bond, etc. (taking the place of the constr. I. B. 1. 2. 3. supra, when the abl. of separation is not admissible).
    a.
    To subvert discipline:

    disciplinam militarem solvisti,

    Liv. 8, 7, 16:

    luxuria solutam disciplinam militarem esse,

    id. 40, 1, 4:

    quod cum, ne disciplina solveretur, fecisset,

    Front. Strat. 2, 12, 2.—
    b.
    Of strength, energy, attention, etc., to loosen, impair, weaken, scatter, disperse:

    nobilitas factione magis pollebat, plebis vis soluta atque dispersa,

    Sall. J. 41, 6:

    patrios nervos externarum deliciarum contagione solvi et hebetari noluerunt,

    Val. Max. 2, 6, 1:

    vires solvere,

    Quint. 9, 4, 7:

    vis illa dicendi solvitur, et frigescit affectus,

    Quint. 11, 3, 133.—
    c.
    Of affection, etc., to sever, dissolve, destroy:

    segnes nodum (amicitiae) solvere Gratiae,

    Hor. C. 3, 21, 22;

    similarly: solvit (ille deus) amicos,

    Prop. 2, 34 (3, 32), 5; so id. 2, 15 (3, 7), 26:

    hoc firmos solvit amores,

    Ov. A. A. 2, 385:

    amores cantibus et herbis solvere,

    Tib. 1, 2, 60.—
    d.
    Of sickness and hunger, to end, remove:

    vitex dicitur febres solvere,

    Plin. 24, 9, 38, § 60:

    solvit jejunia granis,

    Ov. F. 4, 607:

    quoniam jejunia virgo Solverat,

    id. M. 5, 535; cf. Luc. 3, 282; so,

    famem,

    Sen. Thyest. 64.—
    e.
    To delay:

    hi classis moras hac morte solvi rentur,

    Sen. Troad. 1131.—
    f.
    Of darkness, to dispel:

    lux solverat umbras,

    Stat. Th. 10, 390.—
    g.
    Of war, strife, etc., to compose, settle:

    aut solve bellum, mater, aut prima excipe,

    Sen. Phoen. 406:

    electus formae certamina solvere pastor,

    Stat. Achill. 2, 337:

    jurgia solvere,

    Manil. 3, 115:

    contradictiones solvere,

    Quint. 7, 1, 38.—
    h.
    Of difficulties, riddles, questions, ambiguities, etc., to solve, explain, remove:

    quia quaestionem solvere non posset,

    Val. Max. 9, 12, ext. 3:

    aenigmata,

    Quint. 8, 6, 53:

    omnes solvere posse quaestiones,

    Suet. Gram. 11:

    haec ipsa, quae volvuntur ab illis, solvere malim et expandere,

    Sen. Ep. 82, 20; id. Q. N. 7, 14, 1:

    unum tantum hoc solvendum est,

    that one question, id. ib. 1, 7, 3:

    puta nunc me istuc non posse solvere,

    id. Ep. 48, 6:

    carmina non intellecta Solverat,

    Ov. M. 7, 760:

    triste carmen alitis solvi ferae,

    Sen. Oedip. 102:

    nodos juris,

    Juv. 8, 50:

    proponere aliquid quod solvat quaestionem,

    Quint. 5, 10, 96:

    plurimas quaestiones illis probationibus solvi solere,

    id. 1, 10, 49:

    quo solvitur quaestio supra tractata,

    id. 3, 7, 3:

    ambiguitatem or amphiboliam,

    id. 7, 2, 49; 7, 9, 10.—
    3.
    In partic., of obligations, to fulfil.
    a.
    To pay.
    (α).
    Originally, rem solvere, to free one's property and person (rem familiarem) from debts (solutio per aes et libram), according to the ancient formula:

    quod ego tibi tot millibus condemnatus sum, me eo nomine... a te solvo liberoque hoc aere aeneaque libra,

    Gai. Inst. 3, 174 Huschke; cf.:

    inde rem creditori palam populo solvit (i. e. per aes et libram),

    Liv. 6, 14, 5:

    quas res dari, fieri, solvi oportuit,

    id. 1, 32, 11. —Hence, rem solvere, to pay; often with dat. of person:

    pro vectura rem solvit?

    paid the freight, Plaut. As. 2, 4, 27:

    ubi nugivendis res soluta'st omnibus,

    id. Aul. 3, 5, 51:

    tibi res soluta est recte,

    id. Curc. 4, 3, 21:

    ego quidem pro istac rem solvo ab tarpessita meo,

    id. ib. 5, 2, 20:

    rem solvo omnibus quibus dehibeo,

    id. ib. 5, 3, 45:

    dum te strenuas, res erit soluta,

    id. Ps. 2, 2, 35:

    res soluta'st, Gripe, ego habeo,

    id. Rud. 5, 3, 57.— Trop.: saepe edunt (aves);

    semel si captae sunt, rem solvont aucupi,

    they repay him, pay for his expenses, Plaut. As. 1, 3, 66.—And to pay by other things than money:

    si tergo res solvonda'st,

    by a whipping, Plaut. As. 2, 2, 54:

    habent hunc morem ut pugnis rem solvant si quis poscat clarius,

    id. Curc. 3, 9:

    tibi quidem copia'st, dum lingua vivet, qui rem solvas omnibus,

    id. Rud. 2, 6, 74.—Hence,
    (β).
    Absol. (sc. rem), to pay; with or without dat. of person:

    cujus bona, quod populo non solvebat, publice venierunt,

    Cic. Fl. 18, 43:

    ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis,

    id. ib. 20, 46:

    misimus qui pro vectura solveret,

    id. Att. 1, 3, 2:

    qui nimis cito cupit solvere, invitus debet,

    Sen. Ben. 4, 40, 5:

    ut creditori solvat,

    Dig. 30, 1, 49, § 7.— Pass. impers.:

    si dare vis mihi, Magis solutum erit quam ipsi dederis,

    it will be a more valid payment, Plaut. Ps. 2, 2, 46:

    numquam vehementius actum est quam me consule, ne solveretur,

    to stop payments, Cic. Off. 2, 24, 84:

    fraudandi spe sublata solvendi necessitas consecuta est,

    id. ib. 2, 24, 84:

    cum eo ipso quod necesse erat solvi, facultas solvendi impediretur,

    Liv. 6, 34, 1.—Cf. in the two senses, to free from debt, and to pay, in the same sentence:

    non succurrere vis illi, sed solvere. Qui sic properat, ipse solvi vult, non solvere,

    Sen. Ben. 6, 27, 1.—
    (γ).
    With acc. of the debt, to discharge, to pay:

    postquam Fundanio debitum solutum esset,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:

    hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas,

    settled, id. Att. 16, 6, 3:

    solverat Castricio pecuniam jam diu debitam,

    id. Fl. 23, 54:

    ex qua (pensione) major pars est ei soluta,

    id. Att. 16, 2, 1:

    solvi aes alienum Pompejus ex suo fisco jussit,

    Val. Max. 6, 2, 11:

    aes alienum solvere,

    Sen. Ep. 36, 5:

    quae jactatio est, solvisse quod debebas?

    id. Ben. 4, 17, 1; so,

    debitum solvere,

    id. ib. 6, 30, 2:

    ne pecunias creditas solverent,

    Cic. Pis. 35, 86:

    ut creditae pecuniae solvantur,

    Caes. B. C. 3, 20; 3, 1:

    ex thensauris Gallicis creditum solvi posse,

    Liv. 6, 15, 5:

    ita bona veneant ut solidum suum cuique solvatur,

    Cic. Rab. Post. 17, 46.—And of moral debts:

    cum patriae quod debes solveris,

    Cic. Marcell. 9, 27:

    debet vero, solvitque praeclare,

    id. Phil. 13, 11, 25:

    aliter beneficium, aliter creditum solvitur,

    Sen. Ben. 2, 34, 1:

    qui grate beneficium accipit, primam ejus pensionem solvit,

    id. ib. 2, 22 fin.
    (δ).
    By a confusion of construction, solvere pecuniam, etc., to pay money, etc. (for pecunia rem or debitum solvere); constr. with dat. or absol.:

    emi: pecuniam solvi,

    Cic. Verr. 2, 4, 20, § 43:

    pro frumento nihil solvit,

    id. ib. 2, 3, 72, §

    169: legatis pecuniam pro frumento solvit,

    Liv. 44, 16:

    hanc pecuniam cum solvere in praesenti non posset,

    Nep. Milt. 7, 6:

    nisi pecuniam solvisset,

    id. Cim. 1, 1:

    condiciones pacis dictae ut decem millia talentum argenti... solverent,

    Liv. 30, 37 med.:

    pro quo (frumento) pretium solveret populus Romanus,

    id. 36, 3, 1:

    pretium servorum ex aerario solutum est dominis,

    id. 32, 26, 14:

    pretium pro libris domino esse solvendum,

    id. 40, 39 fin.:

    meritam mercedem,

    id. 8, 22, 3; so id. 8, 11, 4: sorte creditum solvere, by paying the principal (i. e. without interest), id. 6, 36, 12:

    quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur,

    Cic. Phil. 14, 14, 38:

    stipendium,

    Liv. 28, 32, 1:

    dotem mulieri,

    Dig. 24, 3, 2:

    litem aestimatam,

    the amount of a fine, Nep. Cim. 5, 18 fin.:

    arbitria funeris,

    the expenses of the funeral, Cic. Red. Sen. 7, 18:

    solvere dodrantem,

    to pay seventy-five per cent., Mart. 8, 9, 1:

    dona puer solvit,

    paid the promised gifts, Ov. M. 9, 794; so,

    munera,

    id. ib. 11, 104.— Transf., of the dedication of a book, in return for favors:

    et exspectabo ea (munera) quae polliceris, et erunt mihi pergrata si solveris... Non solvam nisi prius a te cavero, etc.,

    Cic. Brut. 4, 17 sq. —Of the delivery of slaves:

    si quis duos homines promise rit et Stichum solverit,

    Dig. 46, 3, 67; 46, 3, 38, § 3.— Transf., poet.: dolorem solvisti, you have paid your grief, i. e. have duly mourned, Stat. S. 2, 6, 98.— Pass. with personal subject:

    si (actor) solutus fuisset,

    Dig. 12, 1, 31 (cf.: solvere militem, b supra). —
    (ε).
    Esp., in certain phrases, to pay:

    aliquid praesens solvere,

    to pay in cash, Cic. Att. 16, 2, 1; so,

    aliquid de praesentibus solvere,

    Sen. Ep. 97, 16:

    solvere grates (= referre gratiam muneribus): Sulla solvit grates Dianae,

    Vell. 2, 25:

    quas solvere grates sufficiam?

    Stat. S. 4, 2, 7: cum homo avarus, ut ea (beneficia) solveret sibi imperare non posset, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; cf.: non dicimus reposuit beneficium aut solvit;

    nullum nobis placuit quod aeri alieno convenit verbum,

    Sen. Ep. 81, 9; but v. id. Ben. 2, 18, 5: in debitum solvere, to make a partial payment:

    unum haec epistula in debitum solvet,

    id. Ep. 7, 10: aliquid solvere ab aliquo (de aliqua re), to pay out of funds supplied by any one ( out of any fund):

    Quintus laborat ut tibi quod debet ab Egnatio solvat,

    Cic. Att. 7, 18, 4:

    homines dicere, se a me solvere,

    id. ib. 5, 21, 11:

    (summa) erat solvenda de meo,

    Plin. Ep. 2, 4, 2:

    operas solvere alicui,

    to work for somebody, Dig. 40, 7, 39: solvo operam Dianae, I work for Diana, i. e. offer a sacrifice to her, Afran. ap. Non. 12, 21: judicatum solvere, to pay the amount adjudged by the court, for which security (satisdatio) was required:

    stipulatio quae appellatur judicatum solvi,

    Gai. Inst. 4, 90:

    iste postulat ut procurator judicatum solvi satisdaret,

    Cic. Quint. 7, 29; so Dig. 3, 2, 28; 3, 3, 15; 2, 8, 8;

    2, 8, 14 et saep.: auctio solvendis nummis,

    a cash auction, Mart. 14, 35.— Gerund.: solvendo esse, to be solvent; jurid. t. t., to be able to pay, i. e. one's debts; cf.

    in full: nec tamen solvendo aeri alieno respublica esset,

    Liv. 31, 13:

    nemo dubitat solvendo esse eum qui defenditur,

    Dig. 50, 17, 105:

    qui modo solvendo sint,

    Gai. Inst. 1, 3, 121:

    si solvendo sint,

    Paul. Sent. 1, 20, 1:

    nec interest, solvendo sit, necne,

    Dig. 30, 1, 49, § 5; so ib. 46, 1, 10; 46, 1, 27, § 2; 46, 1, 51, §§ 1 and 4; 46, 1, 52, § 1; 46, 1, 28; 50, 17, 198 et saep.: non solvendo esse, to be insolvent:

    solvendo non erat,

    Cic. Att. 13, 10, 3:

    cum solvendo civitates non essent,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    tu nec solvendo eras, nec, etc.,

    id. Phil. 2, 2, 4:

    ne videatur non fuisse solvendo,

    id. Off. 2, 22, 79;

    and very freq. in the jurists.—So, trop.: quid matri, quid flebili patriae dabis? Solvendo non es,

    Sen. Oedip. 941; cf.:

    *non esse ad solvendum (i. e. able to pay),

    Vitr. 10, 6 fin.
    b.
    To fulfil the duty of burial.
    (α).
    Justa solvere; with dat. of the person:

    qui nondum omnia paterno funeri justa solvisset,

    who had not yet finished the burial ceremonies of his father, Cic. Rosc. Am. 8, 23:

    justis defunctorum corporibus solutis,

    Curt. 3, 12, 15:

    proinde corpori quam primum justa solvamus,

    id. 10, 6, 7:

    ut justa soluta Remo,

    Ov. F. 5, 452:

    nunc justa nato solve,

    Sen. Hippol. 1245.—
    (β).
    Exsequias, inferias or suprema solvere:

    exsequiis rite solutis,

    Verg. A. 7, 5:

    cruor sancto solvit inferias viro,

    Sen. Hippol. 1198:

    solvere suprema militibus,

    Tac. A. 1, 61.—
    c.
    Votum solvere, to fulfil a vow to the gods.
    (α).
    Alone:

    vota ea quae numquam solveret nuncupavit,

    Cic. Phil. 3, 4, 11:

    quod si factum esset, votum rite solvi non posse,

    Liv. 31, 9 fin.:

    liberare et se et rempublicam religione votis solvendis,

    id. 40, 44, 8:

    placatis diis votis rite solvendis,

    id. 36, 37 fin.:

    petiit ut votum sibi solvere liceret,

    id. 45, 44:

    animosius a mercatore quam a vectore solvitur votum,

    Sen. Ep. 73, 5:

    vota pro incolumitate solvebantur,

    Tac. A. 2, 69:

    vota pater solvit,

    Ov. M. 9, 707:

    ne votum solvat,

    Mart. 12, 91, 6; 8, 4, 2; Val. Max. 6, 9, 5 ext.; 1, 1, 8 ext. — Poet.:

    voti debita solvere,

    Ov. F. 5, 596; cf.

    the abbrev. formula V. S. L. M. (voTVM SOLVIT LIBENS MERITO),

    Inscr. Orell. 186; 1296 sq.:

    V.S.A.L. (ANIMO LIBENTI),

    ib. 2022 et saep.:

    sacra solvere (=votum solvere),

    Manil. 1, 427.—
    (β).
    With dat.:

    ait sese Veneri velle votum solvere,

    Plaut. Rud. prol. 60:

    vota Jovi solvo,

    Ov. M. 7, 652; 8, 153:

    sunt vota soluta deae,

    id. F. 6, 248:

    dis vota solvis,

    Sen. Ben. 5, 19, 4:

    libamenta Veneri solvere (=votum per libamenta),

    Just. 18, 5, 4.—
    d.
    Fidem solvere, to fulfil a promise (post-class. for fidem praestare, [p. 1728] exsolvere; cf.:

    fidem obligatam liberare,

    Suet. Claud. 9):

    illi, ut fidem solverent, clipeis obruere,

    Flor. 1, 1, 12;

    similarly: et voti solverat ille fidem (=votum solverat),

    Ov. F. 1, 642; but cf.: itane imprudens? tandem inventa'st causa: solvisti fidem, you have found a pretext to evade your promise (cf. II. A. 3.), Ter. And. 4, 1, 18: esset, quam dederas, morte soluta fides, by my death your promise to marry me would have been cancelled (cf. II. B. 1. 6.), Ov. H. 10, 78; similarly: suam fidem (i. e. quam Lepido habuerit) solutam esse, that his faith in Lepidus was broken, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 3.—With a different construction: se depositi fide solvere, to acquit one's self of the duty to return property intrusted to him (cf. I. B. 1. c.), Val. Max. 7, 3, 5 ext.: factique fide data munera solvit, he freed the gift already given from the obligation of an accomplished fact, i. e. he revoked the gifts, although already made, Ov. M. 11, 135.—
    e.
    Promissum solvere, to fulfil a promise (very rare):

    perinde quasi promissum solvens,

    Val. Max. 9, 6, 1:

    solvitur quod cuique promissum est,

    Sen. Cons. Marc. 20 fin.;

    similarly: solutum, quod juraverant, rebantur,

    what they had promised under oath, Liv. 24, 18, 5.—Hence, sŏlūtus, a, um, P. a., free, loose, at large, unfettered, unbandaged.
    A.
    Lit.
    1.
    (Acc. to I.A. 1. supra.) Pigeat nostrum erum si eximat aut solutos sinat, Plaut. Capt. 2, 1, 11:

    tibi moram facis quom ego solutus sto,

    id. Ep. 5, 2, 25:

    reus solutus causam dicis, testes vinctos attines,

    id. Truc. 4, 3, 63:

    cum eos vinciret quos secum habebat, te solutum Romam mittebat?

    Cic. Deiot. 7, 22:

    nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,

    unbandaged, id. Tusc. 2, 22, 53:

    duos (captivos) solutos ire ad Hannibalem jussit,

    Liv. 27, 51:

    eum interdiu solutum custodes sequebantur, nocte clausum asservabant,

    id. 24, 45, 10:

    non efficiatis ut solutos verear quos alligatos adduxit,

    Val. Max. 6, 2, 3.—
    2.
    (Acc. to I. A. 2.) Of texture, etc.; esp. of soil, loose, friable (opp spissus;

    postAug.): quo solutior terra facilius pateat radicibus,

    Sen. Ep. 90, 21;

    ordeum nisi solutum et siccum locum non patitur,

    Col. 2, 9:

    soluta et facilis terra,

    id. 3, 14;

    solum solutum vel spissum,

    id. 2, 2 init.;

    seri vult raphanus terra soluta, umida,

    Plin. 19, 5, 26, § 83:

    hordeum seri non vult, nisi in sicca et soluta terra,

    id. 18, 7, 18, § 79:

    solutiores ripae,

    Front. Aquaed. 15.—Of plants:

    mas spissior, femina solutior,

    Plin. 25, 9, 57, § 103.—Hence, subst.: sŏlūtum, i, n., a state of looseness:

    dum vult describere, quem ad modum alia torqueantur fila, alia ex molli solutoque ducantur,

    Sen. Ep. 90, 20.—
    3.
    (Acc. to I. A. 3.) Rarefied, thin, diffused:

    turbo, quo celsior eo solutior laxiorque est, et ob hoc diffunditur,

    Sen. Q. N. 7, 9, 3:

    aer agitatus a sole calefactusque solutior est,

    id. ib. 1, 2, 10:

    debet aer nec tam spissus esse, nec tam tenuis et solutus, ut, etc.,

    id. ib. 1, 2, 11.—
    B.
    Trop.
    1.
    (Acc. to I. B. 1.) Of speech, unfettered, fluent, ready:

    (orator) solutus in explicandis sententiis,

    Cic. Or. 47, 173:

    verbis solutus satis,

    id. ib. 47, 174:

    solutissimus in dicendo,

    id. ib. 48, 180.—
    2.
    Exempt, free from duties, obligations, etc.:

    quam ob rem viderer maximis beneficii vinculis obstrictus, cum liber essem et solutus?

    Cic. Planc. 30, 72:

    soluta (praedia) meliore in causa sunt quam obligata,

    unmortgaged, id. Agr. 3, 2, 9:

    si reddidi (debitum), solutus sum ac liber,

    Sen. Ben. 2, 18, 5;

    non ut gratus, sed ut solutus sim,

    id. ib. 4, 21, 3;

    solutus omni fenore,

    Hor. Epod. 2, 4;

    nam ea (religione) magister equitum solutus ac liber potuerit esse,

    Liv. 8, 32, 5:

    Mamertini soli in omni orbe terrarum vacui, expertes soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23.—
    3.
    Free from punishment, not punishable, not liable, etc.: qui mancipia vendunt, certiores faciunt emptores quis fugitivus sit, noxave solutus, Edict. Aedil. ap. Dig. 21, 1, 1, § 1; Gell. 4, 2, 1; cf.:

    quod aiunt aediles noxae solutus non sit sic intellegendum est... noxali judicio subjectum non esse,

    Dig. 21, 1, 17, § 17:

    apud quos libido etiam permissam habet et solutam licentiam,

    Cic. Rep. 4, 4, 4:

    omne illud tempus habeat per me solutum ac liberum,

    i. e. let the crimes then committed be unpunished, id. Verr. 2, 1, 12, § 33: antea vacuum id solutumque poena fuerat, Tac. A. 14, 28.—With subj. inf.:

    maxime solutum fuit, prodere de iis, etc.,

    Tac. A. 4, 35: solutum existimatur esse, alteri male dicere, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3.—
    4.
    Free from cares, undistracted:

    animo soluto liberoque,

    Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:

    sed paulo solutiore tamen animo,

    id. ib. 2, 5, 31, § 82.—
    5.
    At leisure, free from labor, business, etc.:

    te rogo ut eum solutum, liberum, confectis ejus negotiis a te, quamprimum ad me remittas,

    Cic. Fam. 13, 63, 2:

    quo mea ratio facilior et solutior esse possit,

    id. ib. 3, 5, 1.—With gen.:

    Genium Curabis Cum famulis operum solutis,

    Hor. C. 3, 17, 16.—
    6.
    Unbound, relaxed, merry, jovial:

    quam homines soluti ridere non desinant, tristiores autem, etc.,

    Cic. Dom. 39, 104:

    an tu existimas quemquam soluto vultu et hilari oculo mortem contemnere?

    Sen. Ep. 23, 4:

    vultus,

    Stat. Th. 5, 355:

    (mores) naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt,

    unembarrassed, Sen. Ep. 122, 17.—
    7.
    Free from the rule of others, uncontrolled, independent:

    cum videas civitatis voluntatem solutam, virtutem alligatam,

    Cic. Att. 2, 18, 1:

    ab omni imperio externo soluta in perpetuum Hispania,

    Liv. 29, 1 fin.:

    Masinissae ab imperio Romano solutam libertatem tribuit,

    Val. Max. 7, 2, 6:

    incerti, solutique, et magis sine domino quam in libertate, Vononem in regnum accipiunt,

    Tac. A. 2, 4:

    quorum (militum) libertas solutior erat,

    Just. 13, 2, 2.—Of animals:

    rectore solutos (solis) equos,

    Stat. Th. 1, 219.—
    8.
    Free from influence or restraint; hence, independent, unbiassed, unprejudiced:

    nec vero deus ipse alio modo intellegi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,

    Cic. Tusc. 1, 27, 66;

    cum animi sine ratione motu ipsi suo soluto ac libero incitarentur,

    id. Div. 1, 2, 4:

    judicio senatus soluto et libero,

    id. Phil. 5, 15, 41:

    sum enim ad dignitatem in re publica solutus,

    id. Att. 1, 13, 2:

    libero tempore cum soluta vobis est eligendi optio,

    id. Fin. 1, 10, 33:

    si omnia mihi essent solutissima, tamen in re publica non alius essem atque nunc sum,

    id. Fam. 1, 9, 21:

    liberi enim ad causas solutique veniebant,

    uncommitted, id. Verr. 2, 2, 78, § 192.—
    9.
    Free from moral restraint; hence, unbridled, insolent, loose:

    amores soluti et liberi,

    Cic. Rep. 4, 4, 4:

    licentia,

    id. ib. 4, 4, 4:

    populi quamvis soluti ecfrenatique sint,

    id. ib. 1, 34, 53:

    quis erat qui sibi solutam P. Clodii praeturam sine maximo metu proponeret? Solutam autem fore videbatis, nisi esset is consul qui eam auderet possetque constringere,

    id. Mil. 13, 34:

    quominus conspectus, eo solutior erat,

    Liv. 27, 31 fin.:

    adulescentes aliquot quorum, in regno, libido solutior fuerat,

    id. 2, 1, 2:

    solutioris vitae primos adulescentiae annos egisse fertur,

    a licentious life, Val. Max. 2, 6, 1:

    spectandi solutissimum morem corrigere,

    Suet. Aug. 44:

    mores soluti,

    licentious habits, Just. 3, 3, 10.—
    10.
    Regardless of rules, careless, loose:

    orator tam solutus et mollis in gestu,

    Cic. Brut. 62, 225:

    dicta factaque ejus solutiora, et quandam sui neglegentiam praeferentia,

    Tac. A. 16, 18.—
    11.
    Esp., of style, etc., free from rules of composition.
    (α).
    Oratio soluta, verba soluta, a free style, conversational or epistolary style:

    est oratio aliqua vincta atque contexta, soluta alia, qualis in sermone et epistulis,

    Quint. 9, 4, 19; 9, 4, 20; 9, 4, 69; 9, 4, 77.—
    (β).
    More freq.: verba soluta, oratio soluta, prose (opp. to verse);

    in full: scribere conabar verba soluta modis, Ov Tr. 4, 10, 24: quod (Isocrates) verbis solutis numeros primus adjunxerit,

    Cic. Or. 52, 174:

    mollis est enim oratio philosophorum... nec vincta numeris, sed soluta liberius,

    id. ib. 19, 64; 71, 234;

    68, 228: si omnes soluta oratione scripserunt,

    Varr. R. R. 4, 1; de heisce rebus treis libros ad te mittere institui;

    de oratione soluta duos, de poetica unum,

    id. L. L. 6, 11 fin.:

    ut in soluta oratione, sic in poemateis,

    id. ib. 7, 1:

    primus (Isocrates) intellexit. etiam in soluta oratione, dum versum effugeres modum et numerum quemdam debere servari,

    Cic. Brut. 8, 32:

    Aristoteles judicat heroum numerum grandiorem quam desideret soluta oratio,

    id. Or. 57, 192:

    et creticus et paeon quam commodissume putatur in solutam orationem illigari,

    id. ib. 64, 215:

    a modis quibusdam, cantu remoto, soluta esse videatur oratio,

    id. ib. 55, 183; 55, 184; id. de Or. 3, 48, 184: historia est quodammodo carmen solutum, Quint. 10, 1, 31.—
    (γ).
    Also in reference to a prose rhythm, loose, unrhythmical, inharmonious:

    ut verba neque inligata sint, quasi... versus, neque ita soluta ut vagentur,

    Cic. de Or. 3, 44, 176; 3, 48, 186:

    nec vero haec (Callidii verba) soluta nec diffluentia, sed astricta numeris,

    id. Brut. 79, 274:

    orator sic illigat sententiam verbis ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,

    id. de Or. 3, 44, 175; but: verba soluta suis figuris, words freed from their proper meaning, i.e. metaphors, Manil. 1, 24.—
    (δ).
    Rarely with reference to the thought: soluta oratio, a fragmentary, disconnected style:

    soluta oratio, et e singulis non membris, sed frustis, collata, structura caret,

    Quint. 8, 5, 27; cf. id. 9, 4, 69:

    solutiora componere,

    id. 10, 4, 1; 9, 4, 15.—
    12.
    Effeminate, luxurious (acc. to I. B. 3.):

    sinum togae in dextrum umerum reicere, solutum ac delicatum est,

    Quint. 11, 3, 146.—
    13.
    Undisciplined, disorderly:

    omnia soluta apud hostes esse,

    Liv. 8, 30, 3:

    nihil temeritate solutum,

    Tac. A. 13, 40:

    apud Achaeos neglecta omnia ac soluta fuere,

    Just. 34, 2, 2.—
    14.
    Lax, remiss, weak:

    mea lenitas adhuc si cui solutior visa erat,

    Cic. Cat. 2, 12, 27:

    Ciceronem male audivisse, tamquam solutum et enervem,

    Tac. Or. 18:

    soluti ac fluentes,

    Quint. 1, 2, 8.—Hence:

    solutum genus orationis,

    a lifeless, dull style, Val. Max. 8, 10, 3:

    quanto longius abscederent, eo solutiore cura,

    laxer attention, Liv. 3, 8, 8.—
    C.
    (Acc. to II. B. 3. e supra.) Paid, discharged, only as subst.: sŏlūtum, i, n., that which is paid, a discharged debt, in certain phrases:

    aliquid in solutum dare,

    to give something in payment, Dig. 46, 3, 45; 46, 3, 46; 46, 3, 60: in solutum accipere, to accept in payment:

    qui voluntatem bonam in solutum accipit,

    Sen. Ben. 7, 16, 4:

    qui rem in solutum accipit,

    Dig. 42, 4, 15; 12, 1, 19;

    in solutum imputare,

    to charge as payment, Sen. Ep. 8, 10; aliquid pro soluto est, is considered as paid or cancelled:

    pro soluto id in quo creditor accipiendo moram fecit, oportet esse,

    Dig. 46, 3, 72: pro soluto usucapere, to acquire by prescription something given in payment by the debtor, but not belonging to him:

    pro soluto usucapit qui rem debiti causa recepit,

    Dig. 41, 3, 46.— Adv.: sŏlūtē.
    1.
    Thinly:

    corpora diffusa solute,

    Lucr. 4, 53.—
    2.
    Of speech, fluently:

    non refert videre quid dicendum est, nisi id queas solute ac suaviter dicere,

    Cic. Brut. 29, 110:

    ita facile soluteque volvebat sententias,

    id. ib. 81, 280:

    quid ipse compositus alias, et velut eluctantium verborum, solutius promptiusque eloquebatur,

    Tac. A. 4, 31.—
    3.
    Irregularly, loosely:

    a fabris neglegentius solutiusque composita,

    Sen. Q. N. 6, 30, 4.—
    4.
    Freely, without restraint:

    generaliter puto judicem justum... solutius aequitatem sequi,

    i. e. without strictly regarding the letter of the law, Dig. 11, 7, 14, § 13.—
    5.
    Of style, without connection, loosely:

    enuntiare,

    Quint. 11, 2, 47.—
    6.
    Of manners and discipline, disorderly, negligently:

    praecipue sub imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt (exercitus),

    Liv. 39, 1, 4:

    in stationibus solute ac neglegenter agentes,

    id. 23, 37, 6.—
    7.
    Weakly, tamely, without vigor:

    quod ille tam solute egisset, tam leniter, tam oscitanter,

    Cic. Brut. 80, 277.—
    8.
    Of morals, loosely, without restraint:

    ventitabat illuc Nero, quo solutius urbem extra lasciviret,

    Tac. A. 13, 47.

    Lewis & Short latin dictionary > solvo

См. также в других словарях:

  • aéré — aéré, ée [ aere ] adj. • de aérer 1 ♦ Où l air circule. « On étouffe. La salle à manger est heureusement très aérée » (A. Gide). ♢ Centre aéré, qui propose aux enfants scolarisés des activités de plein air pendant les grandes vacances. 2 ♦ Peu… …   Encyclopédie Universelle

  • Defense contre les Forces du Mal — Poudlard Poudlard Un univers de fiction Genres …   Wikipédia en Français

  • Défense Contre Les Forces Du Mal — Poudlard Poudlard Un univers de fiction Genres …   Wikipédia en Français

  • Défense contre les Forces du Mal — Poudlard Poudlard Un univers de fiction Genres …   Wikipédia en Français

  • Défense contre les forces du mal — Poudlard Poudlard Un univers de fiction Genres …   Wikipédia en Français

  • HUMUS — L’humus est la matière organique transformée par voie biologique et chimique et incorporée à la fraction minérale du sol, avec laquelle elle contracte des liens physico chimiques plus ou moins étroits. Par extension, le mot «humus» désigne… …   Encyclopédie Universelle

  • LESSIVÉS (SOLS) — Les sols lessivés sont des sols évolués brunifiés, caractérisés par un humus à décomposition rapide de type «mull» (parfois «moder») qui forme avec l’argile et les hydroxydes ferriques un complexe absorbant plus ou moins stable. Ces sols ont subi …   Encyclopédie Universelle

  • étouffoir — [ etufwar ] n. m. • 1671; de étouffer 1 ♦ Récipient cylindrique de métal, muni d un couvercle et qui sert à étouffer et conserver des braises, des charbons. 2 ♦ Fam. Local mal aéré. Cette pièce est un étouffoir. 3 ♦ (1803) Mus. Petite pièce de… …   Encyclopédie Universelle

  • renfermé — renfermé, ée [ rɑ̃fɛrme ] adj. et n. m. • XVIIe; p. p. de renfermer 1 ♦ Caché, qui ne s extériorise pas. « Une haine recuite et renfermée » (Maeterlinck). ♢ (1766) Qui ne montre pas ses sentiments. ⇒ dissimulé, 1. secret. Un enfant renfermé. «… …   Encyclopédie Universelle

  • tabagie — [ tabaʒi ] n. f. • 1603; mot algonquin « festin »; rattaché à 1. tabac au XVIIIe 1 ♦ Vx Estaminet où l on allait fumer. Mod. Endroit mal aéré où l on a fumé beaucoup. Quelle tabagie ici ! 2 ♦ Région. (Canada) …   Encyclopédie Universelle

  • ASIE - Géographie physique — L’Asie est le plus vaste des continents: 44 millions de kilomètres carrés. Elle s’étend sur 75 degrés de latitude et, en tenant compte des îles, sur 92 degrés (de la Severnaïa Zemlia, ou Terre du Nord, 810 de latitude nord, à l’île Roti, 110 de… …   Encyclopédie Universelle

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»